نام : عباس بابایی
نام پدر : اسماعیل
تولد : ۱۴ آذر ۱۳۲۹
محل تولد : قزوین
راه یابی به دانشکده خلبانی نیروی هوایی : ۱۳۴۸
اعزام به آمریکا جهت تکمیل دوره خلبانی : ۱۳۴۹
بازگشت به ایران : ۱۳۵۱
ازدواج با صدیقه (ملیحه ) حکمت: ۴ شهریور ۱۳۵۴
فرماندهی پایگاه هشتم هوایی اصفهان (ارتقاء از درجه سروانی به درجه سرهنگ دومی) : ۷/۵/۱۳۶۰
معاون عملیات نیروی هوایی تهران (ترفیع به درجه سرهنگ تمامی) : ۹/۹/۱۳۶۲
افتخار به درجه سرتیپی : ۸/۲/۱۳۶۶
تاریخ شهادت : ۱۵ مرداد ۱۳۶۶
محل دفن : گلزار شهدای قزوین
طول مدت حیات : ۳۷ سال
نحوه شهادت : اصابت گلوله به پیکرش در حین انجام عملیات برون مرزی
شهید عباس بابایی، بزرگ مردی که در مکتب شهادت پرورش یافت ؛ مجاهدی که زهد و تقوایش بسان دریایی خروشان بود و هر لحظه از زندگانیش موج ها در برداشت. مرد وارسته ای که سراسر وجودش عشق و از خودگذشتگی و کرامت بود، رزمنده ای که دلاور میدان جنگ بود و مبارزی سترگ با نفس اماره ی خویش. از آن زمان که خود را شناخت کوشید تا جز در جهت خشنودی حق تعالی گام برندارد. به راستی او گمنام، اما آشنای همه بود. از آن روستاییِ ساده دل، تا آن خلبان دلیر و بی باک.
شهید بابایی در ۱۴ آذر سال ۱۳۲۹، در شهرستان قزوین دیده به جهان گشود. دوره ی ابتدایی و متوسطه را در همان شهر به تحصیل پرداخت و در سال ۱۳۴۸، به دانشکده خلبانی نیروی هوایی راه یافت و پس از گذراندن دوره آموزش مقدماتی برای تکمیل دوره به آمریکا اعزام شد. شهید بابایی در سال ۱۳۴۹، برای گذراندن دوره خلبانی به آمریکا رفت. طبق مقررات دانشکده می بایست به مدت دو ماه با یکی از دانشجویان آمریکایی هم اتاق می شد. آمریکایی ها، در ظاهر، هدف از این برنامه را پیشرفت دانشجویان در روند فراگیری زبان انگلیسی عنوان می کردند، اما واقعیت چیز دیگری بود.
چون عباس در همان شرایط تمام واجبات دینی خود را انجام می داد، از بی بند و باری موجود در جامعه آمریکا بیزار بود. هم اتاقی او در گزارشی که از ویژگی ها و روحیات عباس نوشته، یادآور می شود که بابایی فردی منزوی و در برخوردها، نسبت به آداب و هنجارهای اجتماعی بی تفاوت است. از رفتار او بر می آید که نسبت به فرهنگ غرب دارای موضع منفی می باشد و شدیداً به فرهنگ سنتی ایران پای بند است.
همچنین اشاره کرده که او به گوشه ای می رود و با خودش حرف می زند، که منظور او نماز و دعا خواندن عباس بوده است. خود وی ماجرای فارغ التحصیلی از دانشکده خلبانی آمریکا را چنین تعریف کرده است: «دوره خلبانی ما در آمریکا تمام شده بود، اما به خاطر گزارشاتی که در پرونده خدمتم درج شده بود، تکلیفم روشن نبود و به من گواهینامه نمی دادند، تا این که روزی به دفتر مسئول دانشکده، که یک ژنرال آمریکایی بود، احضار شدم. به اتاقش رفتم و احترام گذاشتم. او از من خواست که بنشینم. پرونده من در جلو او، روی میز بود، ژنرال آخرین فردی بود که می بایستی نسبت به قبول و یا رد شدنم اظهار نظر می کرد.
او پرسش هایی کرد که من پاسخش را دادم . از سوال های ژنرال بر می آمد که نظر خوشی نسبت به من ندارد. این ملاقات ارتباط مستقیمی با آبرو و حیثیت من داشت، زیرا احساس می کردم که رنج دوسال دوری از خانواده و شوق برنامه هایی که برای زندگی آینده ام در دل داشتم، همه در یک لحظه در حال محو و نابودی است و باید دست خالی و بدون دریافت گواهینامه خلبانی به ایران برگردم. در همین فکر بودم که در اتاق به صدا در آمد و شخصی اجازه خواست تا داخل شود. او ضمن احترام، از ژنرال خواست تا برای کار مهمی به خارج از اتاق برود با رفتن ژنرال، من لحظاتی را در اتاق تنها ماندم. به ساعتم نگاه کردم، وقت نماز ظهر بود. با خود گفتم، کاش در اینجا نبودم و می توانستم نماز را اول وقت بخوانم. انتظارم برای آمدن ژنرال طولانی شد.
گفتم که هیچ کار مهمی بالاتر از نماز نیست، همین جا نماز را می خوانم. ان شاءالله تا نمازم تمام شود، او نخواهد آمد. به گوشه ای از اتاق رفتم و روزنامه ای را که همراه داشتم به زمین انداختم و مشغول نماز شدم. در حال خواندن نماز بودم که متوجه شدم ژنرال وارد اتاق شده است. با خود گفتم چه کنم؟ نماز را ادامه بدهم یا بشکنم؟ بالاخره گفتم، نمازم را ادامه می دهم، هر چه خدا بخواهد همان خواهد شد. سرانجام نماز را تمام کردم و در حالی که بر روی صندلی می نشستم از ژنرال معذرت خواهی کردم. ژنرال پس از چند لحظه سکوت نگاه معناداری به من کرد و گفت: چه می کردی؟
گفتم: عبادت می کردم. گفت: بیشتر توضیح بده. گفتم: در دین ما دستور بر این است که در ساعت های معین از شبانه روز باید با خداوند به نیایش بپردازیم و در این ساعات زمان آن فرا رسیده بود، من هم از نبودن شما در اتاق استفاده کردم و این واجب دینی را انجام دادم. ژنرال با توضیحات من سری تکان داد و گفت: همه این مطالبی که در پرونده تو آمده مثل این که راجع به همین کارهاست . این طور نیست؟ پاسخ دادم: آری همین طور است. او لبخندی زد. از نوع نگاهش پیدا بود که از صداقت و پای بندی من به سنت و فرهنگ و رنگ نباختنم در برابر تجدد جامعه آمریکا خوشش آمده است.
با چهره ای بشاش خود نویس را از جیبش بیرون آورد و پرونده ام را امضا کرد. سپس با حالتی احترام آمیز از جا برخاست و دستش را به سوی من دراز کرد و گفت: به شما تبریک می گویم. شما قبول شدید . برای شما آرزوی موفقیت دارم. من هم متقابلاً از او تشکر کردم. احترام گذاشتم و از اتاق خارج شدم. آن روز به اولین محل خلوتی که رسیدم به پاس این نعمت بزرگی که خداوند به من عطا کرده بود، دو رکعت نماز شکر خواندم.»
با ورود هواپیماهای پیشرفته اف – ۱۴ به نیروی هوایی، شهید بابایی که جزء خلبان های تیزهوش و ماهر در پرواز با هواپیمای شکاری اف – ۵ بود، به همراه تعداد دیگری از همکاران برای پرواز با هواپیمای اف–۱۴ انتخاب و به پایگاه هوایی اصفهان منتقل شد. با اوج گیری مبارزات علیه نظام ستمشاهی، بابایی به عنوان یکی از پرسنل انقلابی نیروی هوایی، در جمع دیگر افراد متعهد ارتش به میدان مبارزه وارد شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، وی گذشته از انجام وظایف روزمره، بعنوان سرپرست انجمن اسلامی پایگاه، به پاسداری از دستاوردهای پرشکوه انقلاب اسلامی پرداخت. شهید بابایی با دارا بودن تعهد، ایمان، تخصص و مدیریت اسلامی چنان درخشید که شایستگی فرماندهی وی محرز و در تاریخ ۷/۵/۱۳۶۰، فرماندهی پایگاه هشتم هوایی بر عهده ی او گذاشته شد.
به هنگام فرماندهی پایگاه با استفاده از امکانات موجود آن، به عمران و آبادانی روستاهای مستضعف نشین حومه پایگاه و شهر اصفهان پرداخت و با تامین آب آشامیدنی و بهداشتی، برق و احداث حمام و دیگر ملزومات بهداشتی و آموزشی در این روستا، گذشته از تقویت خط سازندگی انقلاب اسلامی، در روند هر چه مردمی کردن ارتش و پیوند هر چه بیشتر ارتش با مردم خدمات شایان توجهی را انجام داد. بابایی، با کفایت، لیاقت و تعهد بی پایانی که در زمان تصدی فرماندهی پایگاه اصفهان از خود نشان داد، در تاریخ ۹/۹/۱۳۶۲ با ارتقاء به درجه سرهنگی به سمت معاون عملیات نیروی هوایی منصوب و به تهران منتقل گردید.
او با روحیه شهادت طلبی به همراه شجاعت و ایثاری که در طول سال ها، در جبهه های نور و شرف به نمایش گذاشت، صفحات نوین و زرینی به تاریخ دفاع مقدس و نیروهای هوایی ارتش نگاشت و با بیش از ۳۰۰۰ ساعت پرواز با انواع هواپیماهای جنگنده، قسمت اعظم وقت خویش را در پرواز های عملیاتی و یا قرارگاه ها و جبهه های جنگ در غرب و جنوب کشور سپری کرد و به همین ترتیب چهره آشنای «بسیجیان» و یار وفادار فرماندهان قرارگاه های عملیاتی بود و تنها از سال ۱۳۶۴ تا هنگام شهادت، بیش از ۶۰ مأموریت جنگی را با موفقیت کامل به انجام رسانید. شهید برای پیشرفت سریع عملیات ها و حسن انجام امور، تنها به نظارت اکتفا نمی کرد، بلکه شخصاً پیشگام می شد و در جمیع مأموریت های جنگی طراحی شده، برای آگاهی از مشکلات و خطرات احتمالی، اولین خلبان بود که شرکت می کرد.
سرلشکر بابایی به علت لیاقت و رشادت هایی که در دفاع از نظام، سرکوبی و دفع تجاوزات دشمنان از خود بروز داد، در تاریخ ۸/۲/۱۳۶۶، به درجه سرتیپی مفتخر گردید. تیمسار بابایی معاون عملیات نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به هنگام بازگشت از یک مأموریت برون مرزی، هدف گلوله ضد هوایی قرار گرفت و به شهادت رسید. تیمسار عباس بابایی صبح روز پانزدهم مرداد ماه روز عید قربان همراه یکی از خلبانان نیروی هوایی (سرهنگ نادری) به منظور شناسایی منطقه و تعیین راه کار اجرای عملیات، با یک فروند هواپیمای آموزشی اف–۵ از پایگاه هوایی تبریز به پرواز درآمد و وارد آسمان عراق شد. تیمسار بابایی پس از انجام دادن مأموریت، به هنگام بازگشت، در آسمان خطوط مرزی، هدف گلوله های تیربار ضد هوایی قرار گرفت و از ناحیه سر مجروح شد و بلافاصله به شهادت رسید.
یکی از راویان مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ درباره این واقعه نوشته است:
« به دنبال اصابت گلوله به هواپیمای تیمسار بابایی و اختلالی که در ارتباط هواپیما و پایگاه تبریز به وجود آمد، پایگاه مزبور به رابط هوایی سپاه اعلام کرد که یک فروند هواپیمای خودی در منطقه مرزی سقوط کرد برای کمک به یافتن خلبان و لاشه آن هر چه سریعتر اقدام نمایید. مدت کوتاهی از اعلام این موضوع نگذشته بود که فرد مذکور مجدداً تماس گرفت و در حالی که گریه امانش نمی داد گفت: هواپیمای مورد نظر توسط خلبان به زمین نشست، ولی یک از سرنشینان آن به علت اصابت تیر در داخل کابین به شهادت رسیده است.»
راوی در مورد بازتاب شهادت تیمسار بابایی در جمع برادران سپاه نوشته است: «برخی از فرماندهان ارشد سپاه در جلسه ای مشغول بررسی عملیات بودند که تلفنی خبر شهادت تیمسار بابایی به اطلاع برادر رحیم رسید . با شنیدن این خبر، جلسه تعطیل شد و اشک در چشمان حاضرین به خصوص آنان که آشنایی بیشتری با شهید بابایی داشتند ، حلقه زد.» نقل شده که وی چند روز قبل از شهادت در پاسخ پافشاری های بیش از حد دوستانش جهت عزیمت به مراسم حج گفته بود: «تا عید قربان خودم را به شما می رسانم.»
بابایی در هنگام شهادت ۳۷ سال داشت، او اسوه ای بود که از کودکی تا واپسین لحظات عمر گرانقدرش همواره با فداکاری و ایثار زندگی کرد و سرانجام نیز در روز عید قربان، به آروزی بزرگ خود که مقام شهادت بود نائل گردید و نام پرآوازه اش در تاریخ پرا فتخار ایران جاودانه شد.
شهید بابایی در بیانات مقام معظم رهبری :
این شهید عزیزمان انسانی مومن و متقی و سربازی عاشق و فداکار بود و در طول این چند سالی که من ایشان را می شناختم ، همیشه بر همین خصوصیات ثابت و پابرجا بود .
شهید عباس بابایی، بزرگ مردی که در مکتب شهادت پرورش یافت مجاهدی که زهد و تقوایش بسان دریایی خروشان بود و هر لحظه از زندگانیش موج ها در برداشت. مرد وارسته ای که سراسر وجودش عشق و از خودگذشتگی و کرامت بود، رزمنده ای که دلاور میدان جنگ بود و مبارزی سترگ با نفس اماره ی خویش. از آن زمان که خود را شناخت کوشید تا جز در جهت خشنودی حق تعالی گام برندارد. به راستی او گمنام، اما آشنای همه بود. از آن روستاییِ ساده دل، تا آن خلبان دلیر و بی باک. شهید بابایی در سال ۱۳۲۹، در شهرستان قزوین دیده به جهان گشود. دوره ی ابتدایی و متوسطه را در همان شهر به تحصیل پرداخت و در سال ۱۳۴۸، به دانشکده خلبانی نیروی هوایی راه یافت و پس از گذراندن دوره آموزش مقدماتی برای تکمیل دوره به آمریکا اعزام شد. شهید بابایی در سال ۱۳۴۹، برای گذراندن دوره خلبانی به آمریکا رفت. طبق مقررات دانشکده می بایست به مدت دو ماه با یکی از دانشجویان آمریکایی هم اتاق می شد. آمریکایی ها، در ظاهر، هدف از این برنامه را پیشرفت دانشجویان در روند فراگیری زبان انگلیسی عنوان می کردند، اما واقعیت چیز دیگری بود. چون عباس در همان شرایط تمام واجبات دینی خود را انجام می داد، از بی بند و باری موجود در جامعه آمریکا بیزار بود. هم اتاقی او در گزارشی که از ویژگی ها و روحیات عباس نوشته، یادآور می شود که بابایی فردی منزوی و در برخوردها، نسبت به آداب و هنجارهای اجتماعی بی تفاوت است. از رفتار او بر می آید که نسبت به فرهنگ غرب دارای موضع منفی می باشد و شدیداً به فرهنگ سنتی ایران پای بند است. همچنین اشاره کرده که او به گوشه ای می رود و با خودش حرف می زند، که منظور او نماز و دعا خواندن عباس بوده است. خود وی ماجرای فارغ التحصیلی از دانشکده خلبانی آمریکا را چنین تعریف کرده است: «دوره خلبانی ما در آمریکا تمام شده بود، اما به خاطر گزارشاتی که در پرونده خدمتم درج شده بود، تکلیفم روشن نبود و به من گواهینامه نمی دادند، تا این که روزی به دفتر مسئول دانشکده، که یک ژنرال آمریکایی بود، احضار شدم. به اتاقش رفتم و احترام گذاشتم. او از من خواست که بنشینم. پرونده من در جلو او، روی میز بود، ژنرال آخرین فردی بود که می بایستی نسبت به قبول و یا رد شدنم اظهار نظر می کرد. او پرسش هایی کرد که من پاسخش را دادم . از سوال های ژنرال بر می آمد که نظر خوشی نسبت به من ندارد. این ملاقات ارتباط مستقیمی با آبرو و حیثیت من داشت، زیرا احساس می کردم که رنج دوسال دوری از خانواده و شوق برنامه هایی که برای زندگی آینده ام در دل داشتم، همه در یک لحظه در حال محو و نابودی است و باید دست خالی و بدون دریافت گواهینامه خلبانی به ایران برگردم. در همین فکر بودم که در اتاق به صدا در آمد و شخصی اجازه خواست تا داخل شود. او ضمن احترام، از ژنرال خواست تا برای کار مهمی به خارج از اتاق برود با رفتن ژنرال، من لحظاتی را در اتاق تنها ماندم. به ساعتم نگاه کردم، وقت نماز ظهر بود. با خود گفتم، کاش در اینجا نبودم و می توانستم نماز را اول وقت بخوانم. انتظارم برای آمدن ژنرال طولانی شد. گفتم که هیچ کار مهمی بالاتر از نماز نیست، همین جا نماز را می خوانم. ان شاءالله تا نمازم تمام شود، او نخواهد آمد. به گوشه ای از اتاق رفتم و روزنامه ای را که همراه داشتم به زمین انداختم و مشغول نماز شدم. در حال خواندن نماز بودم که متوجه شدم ژنرال وارد اتاق شده است. با خود گفتم چه کنم؟ نماز را ادامه بدهم یا بشکنم؟ بالاخره گفتم، نمازم را ادامه می دهم، هر چه خدا بخواهد همان خواهد شد. سرانجام نماز را تمام کردم و در حالی که بر روی صندلی می نشستم از ژنرال معذرت خواهی کردم. ژنرال پس از چند لحظه سکوت نگاه معناداری به من کرد و گفت: چه می کردی؟ گفتم: عبادت می کردم. گفت: بیشتر توضیح بده. گفتم: در دین ما دستور بر این است که در ساعت های معین از شبانه روز باید با خداوند به نیایش بپردازیم و در این ساعات زمان آن فرا رسیده بود، من هم از نبودن شما در اتاق استفاده کردم و این واجب دینی را انجام دادم. ژنرال با توضیحات من سری تکان داد و گفت: همه این مطالبی که در پرونده تو آمده مثل این که راجع به همین کارهاست . این طور نیست؟ پاسخ دادم: آری همین طور است. او لبخندی زد. از نوع نگاهش پیدا بود که از صداقت و پای بندی من به سنت و فرهنگ و رنگ نباختنم در برابر تجدد جامعه آمریکا خوشش آمده است. با چهره ای بشاش خود نویس را از جیبش بیرون آورد و پرونده ام را امضا کرد. سپس با حالتی احترام آمیز از جا برخاست و دستش را به سوی من دراز کرد و گفت: به شما تبریک می گویم. شما قبول شدید . برای شما آرزوی موفقیت دارم. من هم متقابلاً از او تشکر کردم. احترام گذاشتم و از اتاق خارج شدم. آن روز به اولین محل خلوتی که رسیدم به پاس این نعمت بزرگی که خداوند به من عطا کرده بود، دو رکعت نماز شکر خواندم.» با ورود هواپیماهای پیشرفته اف – ۱۴ به نیروی هوایی، شهید بابایی که جزء خلبان های تیزهوش و ماهر در پرواز با هواپیمای شکاری اف – ۵ بود، به همراه تعداد دیگری از همکاران برای پرواز با هواپیمای اف–۱۴ انتخاب و به پایگاه هوایی اصفهان منتقل شد. با اوج گیری مبارزات علیه نظام ستمشاهی، بابایی به عنوان یکی از پرسنل انقلابی نیروی هوایی، در جمع دیگر افراد متعهد ارتش به میدان مبارزه وارد شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، وی گذشته از انجام وظایف روزمره، بعنوان سرپرست انجمن اسلامی پایگاه، به پاسداری از دستاوردهای پرشکوه انقلاب اسلامی پرداخت. شهید بابایی با دارا بودن تعهد، ایمان، تخصص و مدیریت اسلامی چنان درخشید که شایستگی فرماندهی وی محرز و در تاریخ ۷/۵/۱۳۶۰، فرماندهی پایگاه هشتم هوایی بر عهده ی او گذاشته شد. به هنگام فرماندهی پایگاه با استفاده از امکانات موجود آن، به عمران و آبادانی روستاهای مستضعف نشین حومه پایگاه و شهر اصفهان پرداخت و با تامین آب آشامیدنی و بهداشتی، برق و احداث حمام و دیگر ملزومات بهداشتی و آموزشی در این روستا، گذشته از تقویت خط سازندگی انقلاب اسلامی، در روند هر چه مردمی کردن ارتش و پیوند هر چه بیشتر ارتش با مردم خدمات شایان توجهی را انجام داد. بابایی، با کفایت، لیاقت و تعهد بی پایانی که در زمان تصدی فرماندهی پایگاه اصفهان از خود نشان داد، در تاریخ ۹/۹/۱۳۶۲ با ارتقاء به درجه سرهنگی به سمت معاون عملیات نیروی هوایی منصوب و به تهران منتقل گردید. او با روحیه شهادت طلبی به همراه شجاعت و ایثاری که در طول سال ها، در جبهه های نور و شرف به نمایش گذاشت، صفحات نوین و زرینی به تاریخ دفاع مقدس و نیروهای هوایی ارتش نگاشت و با بیش از ۳۰۰۰ ساعت پرواز با انواع هواپیماهای جنگنده، قسمت اعظم وقت خویش را در پرواز های عملیاتی و یا قرارگاه ها و جبهه های جنگ در غرب و جنوب کشور سپری کرد و به همین ترتیب چهره آشنای «بسیجیان» و یار وفادار فرماندهان قرارگاه های عملیاتی بود و تنها از سال ۱۳۶۴ تا هنگام شهادت، بیش از ۶۰ مأموریت جنگی را با موفقیت کامل به انجام رسانید. شهید برای پیشرفت سریع عملیات ها و حسن انجام امور، تنها به نظارت اکتفا نمی کرد، بلکه شخصاً پیشگام می شد و در جمیع مأموریت های جنگی طراحی شده، برای آگاهی از مشکلات و خطرات احتمالی، اولین خلبان بود که شرکت می کرد. سرلشکر بابایی به علت لیاقت و رشادت هایی که در دفاع از نظام، سرکوبی و دفع تجاوزات دشمنان از خود بروز داد، در تاریخ ۸/۲/۱۳۶۶، به درجه سرتیپی مفتخر گردید. تیمسار بابایی معاون عملیات نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به هنگام بازگشت از یک مأموریت برون مرزی، هدف گلوله ضد هوایی قرار گرفت و به شهادت رسید. تیمسار عباس بابایی صبح روز پانزدهم مرداد ماه روز عید قربان همراه یکی از خلبانان نیروی هوایی (سرهنگ نادری) به منظور شناسایی منطقه و تعیین راه کار اجرای عملیات، با یک فروند هواپیمای آموزشی اف–۵ از پایگاه هوایی تبریز به پرواز درآمد و وارد آسمان عراق شد. تیمسار بابایی پس از انجام دادن مأموریت، به هنگام بازگشت، در آسمان خطوط مرزی، هدف گلوله های تیربار ضد هوایی قرار گرفت و از ناحیه سر مجروح شد و بلافاصله به شهادت رسید. یکی از راویان مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ درباره این واقعه نوشته است:«به دنبال اصابت گلوله به هواپیمای تیمسار بابایی و اختلالی که در ارتباط هواپیما و پایگاه تبریز به وجود آمد، پایگاه مزبور به رابط هوایی سپاه اعلام کرد که یک فروند هواپیمای خودی در منطقه مرزی سقوط کرد برای کمک به یافتن خلبان و لاشه آن هر چه سریعتر اقدام نمایید. مدت کوتاهی از اعلام این موضوع نگذشته بود که فرد مذکور مجدداً تماس گرفت و در حالی که گریه امانش نمی داد گفت: هواپیمای مورد نظر توسط خلبان به زمین نشست، ولی یک از سرنشینان آن به علت اصابت تیر در داخل کابین به شهادت رسیده است.» راوی در مورد بازتاب شهادت تیمسار بابایی در جمع برادران سپاه نوشته است: «برخی از فرماندهان ارشد سپاه در جلسه ای مشغول بررسی عملیات بودند که تلفنی خبر شهادت تیمسار بابایی به اطلاع برادر رحیم رسید . با شنیدن این خبر، جلسه تعطیل شد و اشک در چشمان حاضرین به خصوص آنان که آشنایی بیشتری با شهید بابایی داشتند ، حلقه زد.» نقل شده که وی چند روز قبل از شهادت در پاسخ پافشاری های بیش از حد دوستانش جهت عزیمت به مراسم حج گفته بود: «تا عید قربان خودم را به شما می رسانم.» بابایی در هنگام شهادت ۳۷ سال داشت، او اسوه ای بود که از کودکی تا واپسین لحظات عمر گرانقدرش همواره با فداکاری و ایثار زندگی کرد و سرانجام نیز در روز عید قربان، به آروزی بزرگ خود که مقام شهادت بود نائل گردید و نام پرآوازه اش در تاریخ پرا فتخار ایران جاودانه شد.
رفتار و اخلاق سرلشگر عباس بابایی
از لابه لای صفحات کتاب «پرواز تا بی نهایت» ـ تنها سند تهیه شده از حیات جاودانه ی شهید عباس بابایی شاید بتوان اصول کلی زیر را استخراج کرد و تبلور روح حاکم بر گفتار و رفتار شهید را ملاحظه کرد. در مورد هر اصل فقط به ذکر یک حکایت اکتفا شده است؛ کما اینکه ممکن است یک حکایت دربردارنده ی بیشتر از یک اصل باشد.
.
درس هایی از زندگی شهید بابایی
امروزه بسیاری از متفکران مسائل اجتماعی و انسانی بر این باورند که از بهترین راههای مبارزه با برخی بیماریهای روحی و حتی جسمانی الگو قرار دادن افراد متعال و موفق است. داشتن یک الگوی کامل و صحیح می تواند مایه ی تبلور ارزشهای انسانی، امیدبخشی، ایجاد انگیزه و هدف، تقویت روحیه و قوت قلب باشد. همچنین الگوی مناسب، درستی راه را تضمین می کند و امکان دستیابی به کمالات عالی را مهیا کرده و میل به طی طریق کمال را شدت می بخشد؛ همچنین می تواند معیار سنجش ارزشها و ضد ارزشها از یکدیگر باشد.
.
مردمداری شهید عباس بابایی
مردمداری شهید عباس بابایی یکی از مهمترین مولفه های شخصیت آن بزرگوار بود. روحیه بخشایش گر عباس بابایی سبب می شد همگان به گردش جمع شوند و این عاملی برای نزدیکی وی با دیگران بود. در خاطره زیر با یکی دیگر از ابعاد وجودی وی آشنا می شویم.( به نقل از کتاب پرواز تا بی نهایت)
ابتدا باید این نکته را یادآوری کنم که در زمان حیات این شهید بزرگوار، به عباس بابایی قول داده بودم تا این موضوع را برای کسی نگویم. حال بنا بر وظیفه جهت نشان دادن یکی از زوایای پنهان شخصیت آن شهید عزیز، این خاطره را عنوان می کنم. من شهید عباس بابایی را برای نخستین بار در منزل شوهر خواهرشان در دزفول دیده بودم و فقط با او یک آشنایی مختصر داشتم، تا اینکه در سال ۱۳۵۶ به پایگاه اصفهان منتقل و در کارگزینی ستاد پایگاه مشغول به کار شدم.
.
شهید بابایی از نگاه بزرگان
رحیم صفوی :
اعتقاد من این است که سرلشگر خلبان عباس بابایی فرمانده ای مومن و شجاع بود که نقش ایشان در نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران یک نقش برجسته و بی نظیر جلوه می کند , بخصوص در عملیاتها و در بعد سازماندهی و آمادگی های عملیاتی نیروی هوایی ارتش .
پدر شهید بابایی :
زمانی که کوچکتر بود معمولاً در تعزیه های ما به اتفاق یکی از دوستانش نقش دو طفلان مسلم را بازی می کرد و بعد که بزرگتر شد نقش حضرت علی اکبر (ع) و دیگران را اجرا می کرد و در مراسم سوگواری اباعبدالله الحسین (ع) مداحی می کرد و این کار تا آخرین روزهای شهادتش ادامه داشت .
شهید عباس بابایی در بیانات مقام معظم رهبری :
شهید عباس بابایی عزیزمان انسانی مومن و متقی و سربازی عاشق و فداکار بود و در طول این چند سالی که من ایشان را می شناختم ، همیشه بر همین خصوصیات ثابت و پابرجا بود .
سید محمد خاتمی ( ریاست جمهوری ) :
اگر در تمام دوران تاریخ قزوین جز شهید رجایی و شهید عباس بابایی کسی را نداشته باشد برای افتخار شما همین دو شهید بزرگوار کافی است .
آقای هاشمی رفسنجانی :
( سرلشگر شهید عباس بابایی یکی از وفادارترین افسران ارتش جمهوری اسلامی و از پیشتازان انقلاب بود . )
( مشکلی که وجود داشت این بود که شهید عباس بابایی نمی توانست خود را از صحنه جنگ جدا کند و با این که ایشان معاون عملیاتی فرماندهی نیروی هوایی بود ،اما همیشه در میدانهای جنگ حضور داشت و می گفت : اگر پرواز نکنم ، احساس ضعف خواهم کرد زیرا هستی خود را در میدان جنگ می بینم . )
.
چند خاطره از شهید عباس بابایی
- در دوران تحصیل برای کمک به بابای پیر مدرسه که کمر و پاهایش درد می کند نیمه های شب ـ قبل از اذان صبح ـ به مدرسه می رود و کلاس ها و حیاط را تمیز می کند و به خانه برمی گردد. مدتها بعد بابای مدرسه و همسرش در تردید می مانند که جن ها به کمک آنها می آیند! و در نیمه شبی « عباس» را می بینند که جارو در دست مشغول تمیز کردن حیاط است .
.
وصیت نامه شهید عباس بابائی
وصیت نامه اول شهید عباس بابایی
بسم الله الرحمن الرحیم
همسرم ! راه خدا را انتخاب کن که جز این راه دیگری برای خوشبختی وجود ندارد
. . . ملیحه جان همانطوری که میدانی احترام مادر واجب است . اگر انسان کوچکترین ناراحتی داشته باشد اولین کسی که سخت ناراحت می شود مادراست که همیشه به فکر فرزند یعنی جگرگوشه اش می باشد. . .
. . . ملیحه جان اگر مثلا نیم ساعتی فکر کردی راجع به موضوعی هرگز به تنهایی فکر نکن حتما از قرآن مجید و سخنان پیامبران – امامان استفاده کن و کمک بگیر- نترس هر چه می خواهی بگو. البته درباره هر چیزی اول فکر کن . هر چه که بخواهی در قرآن مجید هست مبادا ناراحت باشی همه چیز درست می شه ولی من می خواهم که همیشه خوب فکر کنی . مثلا وقتی یک نفر به تو حرفی می زند زود ناراحت نشو درباره اش فکر کن ببین آیا واقعا این حرف درسته یا نه . البته بوسیله ایمانی که به خدا داری.
ملیحه جان به خدا قسم مسلمان بودن تنها فقط به نماز و روزه نیست البته انسان باید نماز بخواند و روزه هم بگیرد . اما برگردیم سرحرف اول اگر دوستت تو را ناراحت کرد بعد پشیمان شد و به تو سلام کرد و از تو کمک خواست حتما به او کمک کن . تا میتونی به دوستانت کمک کن و به هر کسی که می شناسی و یا نمی شناسی خوبی کن. نگذار کسی از تو ناراحت بشه و برنجه.
هر کسی که به تو بدی می کند حتما از او کناره بگیر و اگر روزی از کار خودش پشیمون شد از او ناراحت نشو. هرگز بخاطر مال دنیا از کسی ناراحت نشو.
ملیحه جون در این دنیا فقط پاکی، صداقت ،ایمان ، محبت به مردم ، جان دادن در راه وطن ، عبادت باقی می ماند. تا می تونی به مردم کمک کن . حجاب ، حجاب را خیلی زیاد رعایت کن . اگه شده نان خشک بخور ولی دوستت ، فامیلت را که چیزی نداره، کسی که بیچاره است او را از بدبختی نجات بده. تا میتونی خیلی خیلی عمیق درباره چیزی فکر کن. همیشه سنگین باش. زود از کسی ناراحت نشو از او بپرس که مثلا چرا اینکار را کردی و بعد درباره آن فکر کن و تصمیم بگیر. . .
. . . ملیحه به خدا قسم به فکر تو هستم ولی می گویم شاید من مردم باید ملیحه ام همیشه خوشبخت باشد . هرگز اشتباه فکر نکند . همیشه فقط راه خدا را انتخاب بکند . چون جز این راه راه دیگری برای خوشبختی وجود ندارد .
ملیحه باید مجددا قول بدهی که همیشه با حجاب باشی . همیشه با ایمان باشی . همیشه به مردم کمک کنی . به همه محبت کنی . در جوانی پاک بودن شیوه پیغمبری است و راه خداست . . .
. . . اگه می خواهی عباس همیشه خوشحال باشد باید به حرفهایم گوش کنی . ملیحه هرچقدر میتونی درس بخون . درس بخون درس بخون . خوب فکر کن . به مردم کمک کن . کمک کن خوب قضاوت کن . همیشه از خدا کمک بخواه . حتما نماز بخون . راه خدا را هرگز فراموش نکن . . .
. . . همیشه بخاطرت این کلمات بسیار شیرین و پر ارزش را بسپار « کسی که به پدر و مادرش احترام بگذارد ، یعنی طوری با آنها رفتار کند که رضایت آنها را جلب نماید ، همیشه پیش خداوند عزیز بوده و در زندگی خوشبخت خواهد بود . . .
ملیحه مهربانم هروقت نماز میخونی برام دعا کن .
وصیت نامه دوم سرلشگر عباس بابایی
بسم الله الرحمن الرحیم
انا لله و انا الیه راجعون
خدایا ، خدایا ، تو را به جان مهدی (عج) تا انقلاب مهدی (عج) خمینی را نگهدار . به خدا قسم من از شهدا و خانواده شهدا خجالت می کشم وصیت نامه بنویسم . حال سخنانم را برای خدا در چند جمله انشاالله خلاصه می کنم
خدایا مرگ مرا و فرزندان و همسرم را شهادت قرار بده .
خدایا ، همسر و فرزندانم را به تو می سپارم .
خدایا ، در این دنیا چیزی ندارم ، هرچه هست از آن توست .
پدر و مادر عزیزم ، ما خیلی به این انقلاب بدهکاریم .
عباس بابایی
۲۲/۴/۶۱
۲۱ ماه مبارک رمضان
فاطمه معصومه، دختر موسی بن جعفر (هفتمین امام شیعه) و نجمه خاتون است. وی از شخصیت‌های مورد احترام شیعیان است و آرامگاهش در شهر قم در ایران است.
| فاطمه | |
|---|---|
 گنبد فاطمه معصومه در قم، ایران |
|
| نقش | امامزاده ، خواهر امام رضا(ع) ، دختر امام موسی کاظم(ع) |
| نام | فاطمه |
| زادروز | تاریخ تولد این بانو مشخص نیست.[۱] |
| زادگاه | مدینه[۲] |
| درگذشت | تاریخ درگذشت این بانو مشخص نیست.[۳] |
| مدفن | پیکر او را در جایی که آن زمان به باغ بابلان مشهور بود به خاک سپردند که هم اکنون زیارتگاهی باشکوه مشهور به حرم حضرت معصومه در قم است. |
| لقب(ها) | معصومه(س) ، حضرت معصومه(س) |
| پدر | امام موسی کاظم(ع) |
| مادر | ام‌البنین نجمه |
| طول عمر | ۲۸ سال |
زادروز[ویرایش]
تاریخ تولدش به طور دقیق مشخص نیست، ولی کتاب «مستدرک سفینه البحار» تاریخ تولد او را طبق اسناد به دست آمده، در روز ۱ ذیقعده سال ۱۷۳ در شهر مدینه نوشته‌است.[۴]آیت الله سید موسی شبیری زنجانی که عالمان بزرگ رجال هستند در کتاب «جرعه‌ای از دریا» نقل این تاریخ در کتاب «مستدرک سفینه البحار» را ناشی از تصحیح تاریخ مجعولی توسط آقای شیخ علی نمازی دانسته اند و زمان ولادت و رحلت ایشان را مجعول داسنته اند. [۵]
سفر به ایران[ویرایش]
پس از آن که مامون خلیفه وقت، برادر فاطمه معصومه، علی بن موسی الرضا، را در سال ۲۰۰، از مدینه به مرو خواند، فاطمه معصومه همچون تعدادی از علویان، درسال ۲۰۱ هجری به ایران روی آورد. وقتی که به ساوه رسید، بیمار شد[۶]. در ساوه از همراهان خود پرسید که تا قُم چقدر فاصله‌است؟ گفتند که نزدیک است.گفت:مرا به شهر قم ببرید، زیرا از پدرم شنیدم که می‌فرمود: شهر قم مرکز شیعیان ما است.
پسران سعد اشعری که از شیعیان برجسته بودند و نیز دیگر بزرگان شهر قم که از موضوع حرکت فاطمه معصومه به قم باخبر شده بودند، از وی استقبال باشکوهی به عمل آوردند[۷]. فاطمه معصومه به خانه موسی بن خزرج بن سعد اشعری وارد شد.
رحلت[ویرایش]
فاطمه معصومه تنها هفده روز در قم زنده ماند و پس از آن در سن ۲۸ سالگی، در حالی که هنوز ازدواج نکرده بود. پیکر او را در جایی که آن زمان به باغ بابلان مشهور بود به خاک سپردند که هم اکنون زیارتگاهی باشکوه مشهور به حرم حضرت معصومه است. پس از به پایان رسیدن مراسم دفن، موسی بن الخزرج سایبانی از حصیر و بوریا بر قبر او ساخت و این سایبان بر قرار بود تا زمانی که زینب دختر محمد بن علی جواد (امام نهم شیعه)، بر آن گنبدی بنا کرد.
در زمان تولیت سید محمد باقر متولی باشی(متوفی ۱۳۵۹ قمری) بر حرم حضرت معصومه، وی اعلام می‌کند: «که اگر کسی تاریخ ولادت یا وفات حضرت فاطمه معصومه را پیدا کند، دستور می‌دهم که در آن روزها بازار قم را تعطیل کنند.» فردی که به عدم صدق معروف بوده ادعا می‌کند که در کتاب لواقح الانوار که در کتابخانه‌ی مدینه است این تاریخ ذکر شده است. متولی باشی گفته وی را قبول نمی‌کند و میگوید:«من با متولی کتابخانه مدینه آشنا هستم. و از وی خواهم خواست که آن کتاب را بدهد و ما اینجا چاپ کنیم.» آن فرد به صرافت می‌افت و بدین شکل دروغش آشکار می‌شود. [۸][۹]
اما تاریخ ولادت این بانو بعدها به دلیل آگاه نبودن مؤلف کتاب «مستدرک سفینه البحار» در آنجا آمده است. البته مؤلف با حساب کردن آنکه حضرت موسی بن جعفر در سال ۱۸۳ در زندان بوده‌اند به زعم خود این عدد را ناشی از اشتباه افواه دانسته و آن را ده سال عقب کشیده و در کتاب خود تاریخ تولد را روز ۱ ذیقعده سال ۱۷۳ قید کرده است.[۱۰]
متأسفانه بعدها و در زمان تولیت مسعودی خمینی بر حرم آن بانو، به اشتباه این دو تاریخ به عنوان تاریخ تولد و رحلت ایشان در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت.[نیازمند منبع]
زیارت[ویرایش]
زیارت آرامگاه فاطمه معصومه به شیعیان سفارش شده‌است. برای نمونه علی بن موسی الرضا در این خصوص گفته‌است:
کسی که مرقد مطهر حضرت معصومه را با دانایی و معرفت به حق او، زیارت کند، سزاوار بهشت می‌شود.
احادیثی در رابطه او[ویرایش]
- جعفر صادق گفته‌است:
ان للّه حرماً و هو مکه ألا انَّ لرسول اللّه حرماً و هو المدینة ألا وان لامیرالمؤمنین علیه السلام حرماً و هو الکوفه الا و انَّ قم الکوفة الصغیرة ألا ان للجنة ثمانیه ابواب ثلاثه منها الی قم تقبض فیها امراة من ولدی اسمها فاطمه بنت موسی علیهاالسلام و تدخل بشفاعتها شیعتی الجنة با جمعهم (معنی:خداوند حرمی دارد که مکه‌است پیامبر حرمی دارد و آن مدینه‌است و حضرت علی حرمی دارد و آن کوفه‌است و قم کوفه کوچک است که از ۸ درب بهشت سه درب آن به قم باز می‌شود - زنی از فرزندان من در قم از دنیا می‌رود که اسمش فاطمه دختر موسی است و به شفاعت او همه شیعیان من وارد بهشت می‌شوند)[۱۱]
الّا انَّ حرمی و حرم ولدی بعدی قم(معنی:آگاه باشید که حرم من و حرم فرزندان بعد از من قم است)[۱۳]
حدیثی نقل شده از او[ویرایش]
فاطمه معصومه این روایت را از دختر جعفر صادق نقل می‌کند که سلسله سندش در نهایت به فاطمه زهرا می‌رسد.
- فاطمه زهرا، دختر محمد گفته‌است:
آیا فرمایش رسول خدا(ص) را در روز غدیر خم فراموش کرده‌اید که فرمود: هر کس من مولاى اویم، على مولاى اوست، و (آیافراموش کرده‌اید) دیگر فرمایش آن حضرت را که فرمود: تو براى من همانند هارون براى موسى هستى[۱۴]حضرت فاطمه معصومه (س)در روز اول ذيقعده سال 173 هجري، در شهر مدينه چشم به جهان گشود. اين بانوي بزرگوار، از همان آغاز، در محيطي پرورش يافت که پدر و مادر و فرزندان، همه به فضايل اخلاقي آراسته بودند. عبادت و زهد، پارسايي و تقوا، راستگويي و بردباري، استقامت در برابر ناملايمات، بخشندگي و پاکدامني و نيز ياد خدا، از صفات برجسته اين خاندان پاک سيرت و نيکو سرشت به شمار مي رفت. پدران اين خاندان، همه برگزيدگان و پيشوايان هدايت، گوهرهاي تابناک امامت و سکان داران کشتي انسانيت بودند.
سرچشمه دانش
حضرت معصومه (س) در خانداني که سرچشمه علم و تقوا و فضايل اخلاقي بود، پرورش يافت. پس از آنکه پدر بزرگوار آن بانوي گرامي به شهادت رسيد، فرزند ارجمند آن امام، يعني حضرت رضا (ع) عهده دار امر تعليم و تربيت خواهران و برادران خود شد و مخارج آنان را نيز بر عهده گرفت. در اثر توجهات زياد آن حضرت، هر يک از فرزندان امام کاظم (ع) به مقامي والا دست يافتند و زبانزد همگان گشتند. ابن صباغ ملکي در اين باره ميگويد: ?هر يک از فرزندان ابي الحسن موسي معروف به کاظم، فضيلتي مشهور دارد?. بدون ترديد بعد از حضرت رضا (ع) در ميان فرزندان امام کاظم (ع)، حضرت معصومه (س) از نظر علمي و اخلاقي، والامقام ترين آنان است. اين حقيقت از اسامي، لقب ها، تعريف ها و توصيفاتي که ائمه اطهار (ع) از ايشان نموده اند، آشکار است و اين حقيقت روشن مي سازد که ايشان نيز چون حضرت زينب (س) ?عالمه غير معلمه? بوده است.
مظهر فضايل
حضرت فاطمه معصومه (س) مظهر فضايل و مقامات است. روايات معصومان (ع) فضيلت ها و مقامات بلندي را به آن حضرت نسبت مي دهد. امام صادق (ع) در اين باره مي فرمايند: ?آگاه باشيد که براي خدا حرمي است و آن مکه است؛ و براي پيامبر خدا حرمي است و آن مدينه است. و براي اميرمؤمنان حرمي است و آن کوفه است. بدانيد که حرم من و فرزندانم بعد از من، قم است. آگاه باشيد که قم، کوفه کوچک ماست، بدانيد بهشت هشت دروازه دارد که سه تاي آن ها به سوي قم است. بانويي از فرزندان من به نام فاطمه، دختر موسي، در آن جا رحلت مي کند که با شفاعت او، همه شيعيان ما وارد بهشت مي شوند.?
مقام علمي حضرت معصومه (س)
حضرت معصومه (س) از جمله بانوان گرانقدر و والا مقام جهان تشيع است و مقام علمي بلندي دارد. نقل شده که روزي جمعي از شيعيان، به قصد ديدار حضرت موسي بن جعفر (ع) و پرسيدن پرسش هايي از ايشان، به مدينه منوره مشرف شدند. چون امام کاظم (ع) در مسافرت بود، پرسش هاي خود را به حضرت معصومه (س) که در آن هنگام کودکي خردسال بيش نبود، تحويل دادند. فرداي آن روز براي بار ديگر به منزل امام رفتند، ولي هنوز ايشان از سفر برنگشته بود. پس به ناچار، پرسش هاي خود را باز خواستند تا در مسافرت بعدي به خدمت امام برسند، غافل از اين که حضرت معصومه (س) جواب پرسش ها را نگاشته است. وقتي پاسخ ها را ملاحظه کردند، بسيار خوشحال شدند و پس از سپاسگزاري فراوان، شهر مدينه را ترک گفتند. از قضاي روزگار در بين راه با امام موسي بن جعفر (ع) مواجه شده، ماجراي خويش را باز گفتند. وقتي امام پاسخ پرسش ها را مطالعه کردند، سه بار فرمود: پدرش فدايش.
فضيلت زيارت
دعا و زيارت، پر و بال گشودن از گوشه تنهايي، تا اوج با خدا بودن است. دعا و زيارت، جامي است زلال از معنويت ناب درکام عطشناک زندگي؛ و زيارت حرم معصومه (س)، بارقه اميدي در فضاي غبارآلود زمانه، فرياد روح مهجور در هنگامه غفلت و بي خبري، و نسيمي فرحناک و برخاسته از باغستان هاي بهشت است. زيارت مرقد فاطمه معصومه (س)، به انسان اعتماد به نفس مي دهد، و او را از غرق شدن در گرداب نوميدي باز مي دارد و به تلاش بيشتر دعوت مي کند. زيارت مزار با صفاي کريمه اهل بيت (س)، سبب مي شود که زائر حرم، خود را نيازمند پروردگار ببيند، در برابر او خضوع کند، از مرکب غرور و تکبر- که سرچشمه تمامي بدبختي ها و سيه روزي هاست- فرو آيد و حضرت معصومه (س) را واسطه درگاه پروردگار عالميان قرار دهد. بر همين اساس است که براي زيارت آن حضرت، پاداش بسيار بزرگي وعده داده شده و آن، ورود به بهشت است. در اين باره از امام جواد (ع) نقل شده که فرمود: ?هر کس عمه ام را در قم زيارت کند، بهشت از آن اوست?.
برگزيدن شهر قم
پس از آنکه حضرت معصومه (ع) به شهر ساوه رسيد، بيمار شد. چون توان رفتن به خراسان را در خود نديد، تصميم گرفت به قم برود. يکي از نويسندگان در اين باره که چرا حضرت معصومه (س) شهر قم را برگزيد، مي نويسد: ?بي ترديد مي توان گفت که آن بانوي بزرگ، روي ملهم و آينده نگر داشت و با توجه به آينده قم و محوريتي که بعدها براي اين سرزمين پيش مي آيد - محوريتي که آرامگاه ايشان مرکز آن خواهد بود - بدين ديار روي آورد. اين جريان به خوبي روشن مي کند که آن بانوي الهي، به آينده اسلام و موقعيت اين سرزمين توجه داشته و خود را با شتاب بدين سر زمين رسانده و محوريت و مرکزيت آن را با مدفن خود پايه ريزي کرده است.
زيارت حضرت معصومه (س) از منظر روايات
درباره فضيلت زيارت حضرت معصومه (س) روايات فراواني از پيشوايان معصوم رسيده است. از جمله، هنگامي که يکي از محدثان برجسته قم، به نام ?سعد بن سعد? به محضر مقدس امام رضا (س) شرفياب مي شود، امام هشتم خطاب به ايشان مي فرمايد: ?اي سعد! از ما در نزد شما قبري است?. سعد مي گويد: فدايت شوم! آيا قبر فاطمه دختر موسي بن جعفر (س) را مي فرماييد؟ مي فرمايد: ?آري، هر کس او را زيارت کند، در حالي که به حق او آگاه باشد، بهشت از آن اوست.?
پيشواي جهان تشيع امام جعفر صادق (س) نيز در اين باره مي فرمايد: ?هر کس او را زيارت کند، بهشت بر او واجب گردد?. و در حديث ديگري آمده است: ?زيارت او، هم سنگ بهشت است?.
زيارت مأثور درباره حضرت معصومه (ع)
يکي از ويژگيهاي حضرت معصومه (س)، ورود زيارتنامه اي از سوي معصومان (س) درباره ايشان است که پس از حضرت فاطمه زهرا (س)، او تنها بانوي بزرگواري است که زيارت مأثور دارد. بانوان برجسته اي چون: آمنه بنت وهب، فاطمه بنت اسد، خديجه بنت خويلد، فاطمه ام البنين، زينب کبري، حکيمه خاتون و نرجس خاتون که هيچ شک و ترديدي در مقام بلند و جايگاه رفيع آن ها نيست. هيچ کدام زيارت مأثور از سوي معصومان (س) ندارند و اين نشان دهنده مقام والاي اين بانوي گرانقدر اسلام است. باشد که شيعيان و پيروان اهل بيت عصمت و طهارت (س) به ويژه بانوان، اين مقام بزرگ و عالي را پاس بدارند و همواره الگو و مظهر عفاف و تقوا و حيا باشند. تنها در اين صورت است که روح باعظمت اين بانوي بزرگ از همه ما خشنود خواهد شد.
امام رضا (ع) و لقب معصومه
حضرت فاطمه معصومه (س) بانويي بهشتي، غرق در عبادت و نيايش، پيراسته از زشتي ها و شبنم معطر آفرينش است. شايد يکي از دلايل «معصومه» ناميدن اين بانو، آن باشد که عصمت مادرش حضرت زهرا (س) در او تجلي يافته است. بر اساس پاره اي از روايات، اين لقب از سوي امام رضا (ع) به اين بانوي والامقام اسلام وارد شده است؛ چنان که فقيه بلند انديش و سپيد سيرت شيعه، علامه مجلسي (ع) در اينباره ميگويد: امام رضا (ع) در جايي فرمود: «هرکس معصومه را در قم زيارت کند، مانند کسي است که مرا زيارت کرده است».
کريمه اهل بيت
حضرت معصومه (س) در زبان دانشمندان و فقيهان گران قدر شيعه، به لقب ?کريمه اهل بيت? ياد مي شود. از ميان بانوان اهل بيت، اين نام زيبا تنها به آن حضرت اختصاص يافته است. بر اساس روياي صادق و صحيح نسب شناس گرانقدر، مرحوم آيت الله مرعشي نجفي، اين لقب از طرف امام صادق (ع) بر حضرت معصومه (س) اطلاق شده است. در اين رؤيا، امام صادق (ع) به آيت الله نجفي که با دعا و راز و نياز، تلاش پيگيري را براي يافتن قبر مطهر حضرت زهرا (س) آغاز کرده خطاب فرمود: برتو باد به کريمه اهل بيت.
القاب حضرت معصومه (س)
به طور کلي، سه زيارت نامه براي حضرت معصومه (س) ذکر شده که يکي از آن ها مشهور و دو تاي ديگر غير مشهور است. اسامي و لقب هايي که براي حضرت معصومه (س) در دو زيارت نامه غير مشهور ذکر شده؛ به قرار ذيل است: طاهره (پاکيزه)، حميده (ستوده)؛ بِرّه (نيکوکار)؛ رشيده (حد يافته)؛ تقّيه (پرهيزگار)؛ رضّيه (خشنود از خدا)؛ مرضيّه (مورد رضايت خدا)؛ سيده صديقه (بانوي بسيار راستگو)؛ سيده رضيّه مرضّيه (بانوي خشنود خدا و مورد رضاي او)؛ سيدةُ نساء العالمين (سرور زنان عالم). هم چنين محدثّه و عابده از صفات و القابي است که براي حضرت معصومه (س) عنوان شده است.
شفاعت حضرت معصومه (س)
بالاترين جايگاه شفاعت، از آن رسول گرامي اسلام است که در قرآن کريم، از آن به ?مقام محمود? تعبير شده است. همين طور دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم اسلام، شفاعت گسترده اي دارند که بسيار وسيع و جهان شمول است و مي تواند همه اهالي محشر را فرا گيرد. اين دو بانوي عالي قدر، صديقه اطهر، حضرت فاطمه زهرا (س) و شفيعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه (س) هستند. در مورد شفاعت گسترده حضرت زهرا (س) همين بس که شفاعت، مهريه آن حضرت است و به هنگام ازدواج، پيک وحي طاقه ابريشمي از سوي پروردگار آورد که در آن، جمله ?خداوند مهريه فاطمه زهرا را، شفاعت گنهکاران از امت محمد (ص) قرار داد?، اين حديث از طريق اهل سنت نيز نقل شده است. پس از فاطمه زهرا (س) از جهت گستردگي شفاعت، هيج بانويي به شفيعه محشر، حضرت معصومه (س) نمي رسد. بر همين اساس است که حضرت امام جعفر صادق (ع) فرمودند: ?با شفاعت او، همه شيعيان ما وارد بهشت مي شوند?.
سرّ قداست قم
در احاديث فراواني به قداست قم اشاره شده است. از جمله امام صادق (ع) قم را حرم اهل بيت (ع) معرفي و خاک آن را، پاک و پاکيزه تعبير کرده است. همچنين ايشان در ضمن حديث مشهوري که درباره قداست قم به گروهي از اهالي ري بيان کردند، فرمودند: ?بانويي از فرزندان من به نام فاطمه دختر موسي، در آن جا رحلت مي کند که با شفاعت، او همه شيعيان ما وارد بهشت مي شوند?. او مي گويد: من اين حديث را هنگامي از امام صادق (ع) شنيدم که حضرت موسي بن جعفر(ع) هنوز ديده به جهان نگشوده بود. اين حديث والا، از رمز شرافت و قداست قم پرده برمي دارد و روشن مي سازد که اين همه فضيلت و شرافت اين شهر که در روايات آمده، از ريحانه پيامبر، کريمه اهل بيت (س)، مهين بانوي اسلام، حضرت معصومه (س) سرچشمه مي گيرد که در اين سرزمين ديده از جهان فرو مي بندد و گرد و خاک اين سرزمين را، توتياي ديدگان حور و ملايک مي کند.
محبت و مباهات حضرت معصومه (س) به امام هشتم
مدت 25 سال تمام، حضرت رضا (ع) تنها فرزند نجمه خاتون بود. پس از يک ربع قرن انتظار، سرانجام ستاره اي تابان از دامان نجمه درخشيد که هم سنگ امام هشتم (ع) بود و امام (ع) توانست والاترين عواطف انباشته شده و در سوداي دلش را بر او نثار کند. بين حضرت معصومه و برادرش امام رضا (ع) عواطف سرشار و محبت شگفت انگيزي بود که قلم از ترسيم آن عاجز است. در يکي از معجزات امام کاظم (ع) که حضرت معصومه (ع) نيز نقشي دارد، هنگامي که نصراني مي پرسد: شما که هستيد؟ مي فرمايد: ?من معصومه، خواهر امام رضا (ع) هستم?. اين تعبير، از محبت سرشار آن حضرت به برادر بزرگوارش امام رضا (ع) و نيز از مباهات ايشان به اين خواهر- برادري سرچشمه مي گيرد.
سرآمد بانوان
فاطمه معصومه (س) از جهت شخصيت فردي و کمالات روحي، در بين فرزندان موسي بن جعفر (ع) بعد از برادرش، علي بن موسي الرضا (ع) در والاترين رتبه جاي دارد. اين درحالي است که بنا بر مستندات رجالي، فرزندان دختر امام کاظم (ع) دست کم هجده تن بوده اند و فاطمه در بين اين همه بانوي گران قدر، سرآمد بوده است. حاج شيخ عباس قمي آنگاه که از دختران موسي بن جعفر (ع) سخن مي گويد، درباره فاطمه معصومه (س) مي نويسد: ?بر حسب آنچه به ما رسيده، افضل آن ها، سيده جليله معظمه، فاطمه بنت امام موسي (ع) معروف به حضرت معصومه است.
فضيلت بي نظير
شيخ محمد تقي تُستري، در قاموس الرجال، حضرت معصومه (س) را به عنوان بانوي اسوه معرفي کرد و فضيلت وي را در ميان دختران و پسران حضرت موسي بن جعفر (ع)، غير از امام رضا (ع) بي نظير دانسته است. ايشان در اين زمينه چنين مي نويسند: ?در ميان فرزندان امام کاظم (ع) با آن همه کثرتشان، بعد از امام رضا (ع) کسي هم شأن حضرت معصومه (س) نيست?. بي گمان اين گونه اظهار نظرها و نگرش به شخصيت فاطمه دختر موسي بن جعفر (ع) بر برداشت هايي استوار است که از متن و روايات وارده از ائمه اطهار (ع) به دست آمده است. اين روايت ها، مقام هايي را براي فاطمه معصومه (س) برشمرده اند؛ مقامي که نظير آن، براي ديگر برادران و خواهران وي ذکر نکرده اند و به اين ترتيب، نام فاطمه معصومه (س) درشمار زنان برتر جهان قرار گرفته است.
به جـــان پاک تو اي دختر امام، ســلام به هر زمان و مـکان و به هر مقام، سـلام
تويـي که شــاه خراسان بود بــرادر تــو بـــر آن مقام رفيــع و بـر اين مقام، ســلام
به هر عدد که تکلم شـود به ليل و نهار هــــزار بـار فـــزون تـر ز هـر کـلام، ســلام
صبح تا شب و از شام، تا طليعه صبــح بر آستـانه قــدسـت علي الـدوام، ســلام
در آســـمان ولايــت، مــه تمــامي تـــو ز پاي تا به ســرت اي مـــه تـمـام، ســلام
به پيشگــاه تو اي خواهـــر شه کـَـونين ز فـرد فـرد خليـق، به صبح و شام ســلام
منم که هر سر مويم به هر زمان گويـد به جـان پــاک تـو اي دخــتـر امـام، ســلام
غروب غمگين
حضرت فاطمه (س) پس از ورود به شهر قم، تنها هفده روز در قيد حيات بود و سپس دعوت حق را لبيک گفت و به سوي بهشت برين پرواز کرد. اين حادثه در سال 201 هجري رخ داد. سلام بر اين بانوي بزرگوار اسلام از روز طلوع تا لحظه غروب. درود بر روح تابناک معصومه (س) که اينک آفتاب حرم باصفايش، زمين قم را نوراني کرده است. سلام بر سالار زنان جهان و فرزند پيام آوران مهر و مهتران جوانان بهشتي. اي فاطمه! در روز قيامت، شفيع ما باش که تو در نزد خدا، جايگاهي ويژه براي شفاعت داري.
| مشهد | |
|---|---|
 |
|
| کشور |  ایران |
| استان | خراسان رضوی |
| شهرستان | مشهد |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) دیگر | مشهدالرضا |
| نام(های) قدیمی | توس، سناباد |
| سال شهرشدن | ۱۲۹۷ (کد ۴۵ وزارت کشور) |
| مردم | |
| جمعیت | ۲،۷۴۹،۳۷۴ نفر[۱] |
| تراکم جمعیت | ۹٬۱۵۰[۲] نفر بر کیلومتر مربع |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | 650 کیلومتر مربع[۳] |
| ارتفاع از سطح دریا | ۹۷۹ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۱۴ |
| میانگین بارش سالانه | ۲۴۱ میلی‌متر |
| روزهای یخبندان سالانه | ۸۹ روز |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | سید صولت مرتضوی |
| ره‌آورد | عطر، زعفران، نبات، خشکبار، زرشک، قالی مشهد، نقل، مهر و تسبیح |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۵۱۱ |
| تابلوی خوش‌آمد به شهر | |
| مشهد، شهر بهشت | |
 مشهد
روی نقشه ایران
۳۶°۱۱′ شمالی ۵۹°۲۲′ شرقی / ۳۶.۱۸° شمالی ۵۹.۳۶° شرقی |
|
شهر مشهد، مرکز استان خراسان رضوی، با مساحت تقریبی ۲۰۴ کیلومتر مربع، در شمال شرق ایران و در طول جغرافیایی ۵۹ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۶۰ درجه و ۳۶ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۸ دقیقه و در حوضه آبریز کشف رود، بین رشته کوه‌های بینالود و هزار مسجد واقع است. ارتفاع شهر از سطح دریا ۹۸۵ متر و فاصله آن از تهران ۹۶۶ کیلومتر است.
تاریخ حوضه‌ی رودخانه‌ی کشف‌رود، که شهر مشهد در آن قرار دارد، به خاطر شرایط مناسب طبیعی، از پیش از اسلام به عنوان یکی از مناطق مورد توجه برای سکونت در خراسان به حساب می‌آمد. این منطقه ابتدا مسکن اقوام غیرآریائی بود. در داستان‌های ملی ایران بنای اصلی شهر توس را به جمشید و تجدید بنای آن را به توس، پهلوان و سپهسالار ایرانی نسبت می‌دهند. توس در زمان خلافت عثمان به‌طور کامل توسط اعراب فتح شد. در دوره‌ی اسلامی این منطقه بخشی از ولایت توس به مرکزیت شهر تابران بود که آبادی‌های سناباد و نوقان که بخشی از مشهد کنونی هستند را نیز در بر می‌گرفت. در دوران حکومت هارون عباسی، حمید بن قحطبه طائی والی خراسان بود که کاخی در باغی واقع در ۱٫۵ کیلومتری سناباد داشت. در بهار سال ۱۹۳ هجری قمری، هارون که برای سرکوب شورشی عازم سمرقند بود، در نوقان بیمار شد و بنا به وصیتش او را در آن باغ دفن کردند. چند سال بعد در دوران خلافت مامون، در ۲۰۲ هجری قمری، امام رضا که پس از یک سال اقامت در مرو عازم بغداد بود، در منزل امیر سناباد مسموم شد و مامون پیکر او را نزدیک قبر هارون به خاک سپرد. از آن پس آن نقطه «مشهد الرضا» به معنی «محل شهادت رضا» و به اختصار مشهد نام گرفت. پس از حمله‌ی مغولان مردم شهر ویران‌شده‌ی توس به مشهد مهاجرت کردند و شهر توسعه پیدا کرد. مشهد در زمان حکومت نادرشاه افشار به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد.
گردشگری پیشینه‌ی بیشتر آثار تاریخی در این شهر از قرن ۸ هجری فراتر نمی‌رود. از آن‌جمله می‌توان به مسجد گوهرشاد، میل اخنگان،مسجد ملاحیدر – مشهد مسجد هفتاد و دو تن، گنبد خشتی و مصلی طرق اشاره کرد. از شهر تاریخی توس تنها یک بنا با نام گنبد هارونیه برجا مانده‌است. بازه هور نیز از قدیمی‌ترین بناهای موجود در محدوده‌ی شهر است که زمان ساخته‌شدنش را قرن سوم میلادی تخمین می‌زنند. آرامگاه افرادی چون نادرشاه و فردوسی و نیز مدارسی چون عباسقلی خان از دیگر آثار تاریخی موجود در شهر است. ییلاقات اطراف مشهد، به خصوص شاندیز و طرقبه، زشک، نغندر، جاغرق، کوهسنگی، پارک جنگلی وکیل‌آباد و بوستان ملت و آبشار اخلمد از جمله‌ی مکان‌های تفریحی مورد توجه گردشگران هستند.
صنایع مشهد صنایع غذایی، نساجی، شیمیایی و کانی غیرفلزی و صنایع قطعه سازی وفولاد کشاورزی از عمده‌ترین صنایع مشهد محسوب می‌شوند.مشهد دومین قطب تولید خودرو در ایران میباشد.
مراکز تجاری شهر از مراکز بزرگ تجاری این شهر می‌توان به زیست‌خاور، الماس شرق، پروما، تابان، کیان و بازار رضا اشاره کرد. به دلیل وجود جاذبه‌های فراوان تاریخی-مذهبی و فرهنگی در مشهد، درحال حاضر نیمی از هتل‌ها و هتل‌آپارتمان‌های ایران در شهر مشهد قرار دارند.نمایشگاه بین‌اللملی مشهد امروزه بعنوان بزرگترین وفعالترین نمایشگاه بین‌المللی تجاری در ایران بعد از نمایشگاه بین‌المللی تجاری تهران فعالیت می‌کند. مشهد بعلت هم‌جواری با کشورهای آسیای میانه و موقعیت صنعتی سالانه میزبان ده‌ها نمایشگاه بین‌المللی است. در حال حاضر مدیریت سایت رسمی نمایشگاه‌های ایران بعهده نمایشگاه مشهد میباشد.
فرهنگ
نشریات مهم مشهد عبارت‌اند از روزنامه خراسان و روزنامه قدس که در سطح کشوری منتشر می‌شوند، و هفته‌نامه‌ی شهرآرا که مخصوص شهر مشهد است.
|
خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین حافظ شیرازی (حدود ۷۲۷ – ۷۹۲ هجری قمری برابر با: ۷۰۶ - ۷۶۹ هجری شمسی)، شاعر بزرگ سده هشتم ایران (برابر قرن چهاردهم میلادی) و یکی از سخنوران نامی جهان است. بیشتر شعرهای او غزل هستند که به غزلیات حافظ شهرت دارند.او از مهمترین تاثیرگذاران بر شاعران پس از خود شناخته می‌شود.در قرون هجدهم و نوزدهم اشعار او به زبان‌های اروپایی ترجمه شد و نام او بگونه‌ای به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت.هرساله در تاریخ ۲۰ مهرماه مراسم بزرگداشت حافظ در محل آرامگاه او در شیراز با حضور پژوهشگران ایرانی و خارجی برگزار می‌شود.در ایران این روز را روز بزرگداشت حافظ نامیده‌اند.
 |
|
| نام اصلی | خواجه شمس الدین محمد بن بهاءالدّین شیرازی |
|---|---|
| زمینه کاری | شعر، فلسفه و عرفان |
| زادروز | حدود ۷۲۷ شیراز |
| مرگ | ۷۹۲ شیراز |
| ملیت | ایرانی |
| جایگاه خاکسپاری | حافظیهٔ شیراز |
| در زمان حکومت | شاه شیخ ابواسحاق |
| رویدادهای مهم | یورش محمد مبارزالدین حکمران کرمان و یزد |
| لقب | لسان‌الغیب |
| پیشه | عرفان |
| سبک نوشتاری | سبک عراقی |
| دیوان سروده‌ها | کلیات حافظ |
| تخلص | حافظ |
| دلیل سرشناسی | غزل‌سرایی پارسی |
| اثرگذاشته بر | گوته |
زندگی‌نامه
اطلاعات چندانی از خانواده و اجداد خواجه حافظ در دست نیست و ظاهراً پدرش بهاء الدین نام داشته و مادرش نیز اهل کازرون بوده‌است. [۱]در اشعار او که می‌تواند یگانه منبع موثّق زندگی او باشد اشارات اندکی از زندگی شخصی و خصوصی او یافت می‌شود. آنچه از فحوای تذکره‌ها به دست می‌آید بیشتر افسانه‌هایی است که از این شخصیّت در ذهن عوام ساخته و پرداخته شده‌است. با این همه آنچه با تکیه به اشارات دیوان او و برخی منابع معتبر قابل بیان است آن است که او در خانواده‌ای از نظر مالی در حد متوسط جامعه زمان خویش متولد شده‌است.(با این حساب که کسب علم و دانش در آن زمان اصولاً مربوط به خانواده‌های مرفه و بعضاً متوسط جامعه بوده‌است.) در نوجوانی قرآن را با چهارده روایت آن از بر کرده و از همین رو به حافظ ملقب گشته‌است.
در دوران امارت شاه شیخ ابواسحاق (متوفی ۷۵۸ ه. ق) به دربار راه پیدا کرده و احتمالاً شغل دیوانی پیشه کرده‌است. (در قطعه ای با مطلع «خسروا، دادگرا، شیردلا، بحرکفا / ای جلال تو به انواع هنر ارزانی» شاه جلال الدین مسعود برادر بزرگ شاه ابواسحاق را خطاب قرار داده و در همان قطعه به صورت ضمنی قید می‌کند که سه سال در دربار مشغول است. شاه مسعود تنها کمتر از یکسال و در سنه ۷۴۳ حاکم شیراز بوده‌است و از این رو می‌توان دریافت که حافظ از اوان جوانی در دربار شاغل بوده‌است). علاوه بر شاه ابواسحاق در دربار شاهان آل مظفر شامل شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز راه داشته‌است. شاعری پیشه اصلی او نبوده و امرار معاش او از طریق شغلی دیگر (احتمالاً دیوانی) تأمین می‌شده‌است. در این خصوص نیز اشارات متعددی در دیوان او وجود دارد که بیان کننده اتکای او به شغلی جدای از شاعری است، از جمله در تعدادی از این اشارات به درخواست وظیفه (حقوق و مستمری) اشاره دارد.[۳] در بارهٔ سال دقیق تولد او بین مورخین و حافظ‌شناسان اختلاف نظر وجود دارد. دکتر ذبیح الله صفا ولادت او را در ۷۲۷ ه. ق[۴] و دکتر قاسم غنی آن را در ۷۱۷[۵] می‌دانند. برخی دیگر از محققین همانند علامه دهخدا بر اساس قطعهای از حافظ ولادت او را قبل از این سال‌ها و حدود ۷۱۰ ه. ق تخمین می‌زنند.[۶] آنچه مسلم است ولادت او در اوایل قرن هشتم هجری و بعد از ۷۱۰ واقع شده و به گمان غالب بین ۷۲۰ تا ۷۲۹ ه. ق روی داده‌است.
در مورد سال درگذشت او اختلاف کمتری بین مورخین دیده می‌شود و به نظر اغلب آنان ۷۹۲ ه. ق است. از جمله در کتاب مجمل فصیحی نوشته فصیح خوافی (متولد ۷۷۷ ه. ق) که معاصر حافظ بوده و همچنین نفحات الانس تألیف جامی (متولد ۸۱۷ ه. ق) به صراحت این تاریخ به عنوان سال درگذشت خواجه قید شده‌است. محل تولد او شیراز بوده و در همان شهر نیز روی بر نقاب خاک کشیده‌است.
روایت است هنگامی که قصد دفن حافظ را داشتند، عده‌ای از متعصبان با استناد به اشعار حافظ دربارهٔ میگساری با دفن وی به شیوهٔ مسلمانان مخالف بودند و در مقابل عدهٔ دیگر وی را فردی مسلمان و معتقد می‌دانستند. قرار شد که از دیوان حافظ فالی بگیرند که این بیت آمد:
| قدم دریغ مدار از جنازهٔ حافظ | که گرچه غرق گناه است، می‌رود به بهشت |
این شعر در بدخواهان شاعر تأثیر بسیاری می‌کند و همه را خاموش می‌کند.[۷]
آرامگاه حافظ
نوشتار اصلی: حافظیه
آرامگاه حافظ در شهر شیراز و در منطقهٔ حافظیّه در فضایی آکنده از عطر و زیبایی گل‌های جان‌پرور، درآمیخته با شور اشعار خواجه، واقع شده‌است. امروزه این مکان یکی از جاذبه‌های مهمّ گردشگری به شمار می‌رود و بسیاری از مشتاقان شعر و اندیشه‌ةای حافظ را از اطراف جهان به این مکان می‌کشاند.
در زبان اغلب مردم ایران، رفتن به حافظیّه معادل با زیارت آرامگاه حافظ گردیده‌است. اصطلاح زیارت که بیشتر برای اماکن مقدّسی نظیر کعبه و بارگاه امامان به‌کار می‌رود، به‌خوبی نشان‌گر آن است که حافظ چه چهرهٔ مقدّسی نزد ایرانیان دارد. برخی از معتقدان به آیین‌های مذهبی و اسلامی، رفتن به آرامگاه او را با آداب و رسوم مذهبی همراه می‌کنند. از جمله با وضو به آنجا می‌روند و در کنار آرامگاه حافظ به نشان احترام، کفش خود را از پای بیرون می‌آورند. سایر دلباختگان حافظ نیز به این مکان به‌عنوان سمبلی از عشق راستین و نمادی از رندی عارفانه با دیدهٔ احترام می‌نگرند.پرویز ناتل خانلری(سال ۱۳۷۵)
| بر سر تربت ما چون گذری همت خواه | که زیارتگه رندان جهان خواهد شد |
آرامگاه حافظ در اسکناس و سکه‌های ایران
اسکناس‌های هزار ریالی ایران از سال ۱۳۴۱ هجری شمسی تا سال ۱۳۵۸ با نمایی از آرامگاه حافظ چاپ و نشر می‌شد. سکه‌های پنج ریالی برنز ایران از سال ۱۳۷۱ هجری شمسی تا سال ۱۳۷۸ به نقشی از آرامگاه حافظ آراسته شد.
دیوان حافظ
نوشتار اصلی: دیوان حافظ
دیوان حافظ که مشتمل بر حدود ۵۰۰ غزل، چند قصیده، دو مثنوی، چندین قطعه و تعدادی رباعی است، تا کنون بیش از چهارصد بار به اشکال و شیوه‌های گوناگون، به زبان فارسی و دیگر زبان‌های جهان به‌چاپ رسیده‌است. شاید تعداد نسخه‌های خطّی ساده یا تذهیب شدهٔ آن در کتابخانه‌های ایران، افغانستان، هند، پاکستان، ترکیه و حتی کشورهای غربی از هر دیوان فارسی دیگری بیشتر باشد.[۸]
غزلیات
حافظ را چیره‌دست‌ترین غزل سرای زبان فارسی دانسته‌اند[۹] موضوع غزل وصف معشوق، می، و مغازله‌است و غزل‌سرایی را باید هنری دانست ادبی، که درخور سرود و غنا و ترانه‌پردازی است.
با آنکه حافظ غزل عارفانهٔ مولانا و غزل عاشقانهٔ سعدی را پیوند زده، نوآوری اصلی او در تک بیت‌های درخشان، مستقل، و خوش‌مضمون فراوانی است که سروده‌است. استقلالی که حافظ از این راه به غزل داده به میزان زیادی از ساختار سوره‌های قرآن تأثیر گرفته‌است، که آن را انقلابی در آفرینش این‌گونه شعر دانسته‌اند.[۱۰]
| ندیدم خوشتر از شعر تو حافظ | به قرآنی که اندر سینه داری |
؛ نمونه‌ای از اشعار
| پیش از اینت بیش از این اندیشهٔ عشّاق بود | مهرورزی تو با ما شهرهٔ آفاق بود | |
| یاد باد آن صحبت شبها که با نوشین‌لبان | بحث سرّ عشق و ذکر حلقهٔ عشّاق بود | |
| پیش ازین کاین سقف سبز و طاق مینا برکشند | منظر چشم مرا ابروی جانان طاق بود | |
| سایهٔ معشوق اگر افتاد بر عاشق چه شد | ما به او محتاج بودیم او به ما مشتاق بود | |
| حسن مهرویان مجلس گرچه دل می‌برد و دین | بحث ما در لطف طبع و خوبی اخلاق بود | |
| شعر حافظ در زمان آدم اندر باغ خلد | دفتر نسرین و گل را زینت اوراق بود |
رباعیات
چندین رباعی به حافظ نسبت داده شده که هر چند از ارزش ادبی والایی، هم‌سنگ عزل‌های او برخوردار نیستند اما در انتساب برخی از آنها تردید زیادی وجود ندارد. در تصحیح خانلری از دیوان حافظ تعدادی از این رباعیات آورده شده که ده رباعی در چند نسخهٔ مورد مطالعه او بوده‌اند و بقیه فقط در یک نسخه ثبت بوده‌است. دکتر پرویز ناتل خانلری در باره رباعیات حافظ می‌نویسد: «هیچ‌یک از رباعیات منسوب به حافظ چه در لفظ و چه در معنی، ارزش و اعتبار چندانی ندارد و بر قدر و شأن این غزلسرا نمی‌افزاید.»[۱۱]
| امشب ز غمت میان خون خواهم خفت | وز بستر عافیت برون خواهم خفت | |
| باور نکنی خیال خود را بفرست | تا درنگرد که بی تو چون خواهم خفت[۱۲] |
| هر دوست که دم زد از وفا دشمن شد | هر پاک روی که بود تردامن شد | |
| گویند شب آبستن غیب است عجب | چون مرد ندید از که آبستن شد[۱۳] |
واژه‌های کلیدی در اشعار حافظ
در دیوان حافظ کلمات و معانی دشوار فراوانی یافت می‌شود که هر یک نقش اساسی و عمده‌ای را در بیان و انتقال پیام‌ها و اندیشه‌های عمیق برعهده دارد. به عنوان نقطهٔ شروع برای آشکار شدن و درک این مفاهیم، ابتدا باید با سیر ورود تدریجی آنها در ادبیات عرفانی که از سدهٔ ششم و با آثار سنایی و عطار و دیگران آغاز گردیده آشنا شد. از جملهٔ مهمترین آنها می‌توان به واژگانی چون رند و صوفی و می اشاره کرد:
| خدا را کم نشین با خرقه‌پوشان | رخ از «رند»ان بی‌سامان مپوشان | |
| در این خرقه بسی آلودگی هست | خوشا وقت قبای «می»فروشان | |
| در این «صوفی»وشان دَردی ندیدم | که صافی باد عیش دُردنوشان |
- رند
شاید کلمه‌ای دشواریاب‌تر از رند در اشعار حافظ یافت نشود. کتاب‌های لغت آن‌را به عنوان زیرک، بی‌باک، لاابالی، و منکر شرح می‌دهند، ولی حافظ از همین کلمهٔ بدمعنی، واژه پربار و شگرفی آفریده‌است که شاید در دیگر فرهنگ‌ها و در زبان‌های کهن و نوین جهان معادلی نداشته باشد.
| اهل کام و ناز را در کوی رندی راه نیست | رهروی باید جهان سوزی نه خامی بی‌غمی | |
| آدمی در عالم خاکی نمی‌آید به دست | عالمی دیگر بباید ساخت وز نو آدمی |
- صوفی
حافظ، همواره، صوفی را به‌بدی یاد کرده و این به سبب ظاهرسازی و ریاکاری صوفیان زمان او م می‌نگرند.
| نقد صوفی نه همه صافی بیغش باشد | ای بسا خرقه که مستوجب آتش باشد |
- می
| می بده تا دهمت آگهی از سر قضا | که به روی که شدم عاشق و از بوی که مست | |
| مگر که لاله بدانست بی‌وفایی دهر | که تا بزاد و بشد[۱۴]، جام می ز کف ننهاد |
زبان و هنر شعری
همچون همهٔ هنرهای راستین، شعر حافظ پرعمق، چندوجهی، تعبیرپذیر، و تبیین‌جوی است. او هیچ‌گاه ادعای کشف و غیب‌گویی نکرده، ولی از آنجا که به ژرفی و با پرمعنایی زیسته‌است و چون سخن و شعر خود را از عشق و صدق تعلیم گرفته، کار بزرگ هنری او آینه‌دار طلعت[۱۵] و طینت فارسی‌زبانان گردیده‌است.[۱۶]
| مرا تا عشق تعلیم سخن کرد | حدیثم نکتهٔ هر محفلی بود | |
| مگو دیگر که حافظ نکته‌دان‌ست | که ما دیدیم و محکم جاهلی بود |
حافظ و پیشینیان
یکی از باب‌های عمده در حافظ‌شناسی مطالعهٔ کمی و کیفی میزان، گستره، مدل، و ابعاد تأثیر پیشینیان و هم‌عصران بر هنر و سخن اوست. این نوع پژوهش را از دو دیدگاه عمده دنبال کرده‌اند: یکی از منظر استقلال، یگانگی، بی‌نظیری، و منحصربه‌فرد بودن حافظ، و اینکه در چه مواردی او این‌گونه‌است. دوّم از دیدگاه تشابهات و همانندی‌های آشکار و نهانی که مابین اشعار حافظ و دیگران وجود دارد.
از نظر یکتا بودن، هر چند حافظ قالب‌های شعری استادان پیش از خود و شاعران معاصرش همچون خاقانی، نظامی، سنایی، عطار، مولوی، عراقی، سعدی، امیر خسرو، خواجوی کرمانی و سلمایی دارد
همین ویژگی کم‌مانند، و نیز عالَم‌گیری و رواج بی‌مانند شعر اوست، که از دیرباز شرح‌نویسان زیادی را برآن داشته تا بر دیوان اشعار حافظ شرح بنویسند. بیشتر شارحان حافظ از دو قلمرو بزرگ زبان و ادبیّات فارسی، یعنی شبه قارّهٔ هند و امپراتوری عثمانی، به صورت زیر برخاسته‌اند.
شارحان ترک
- سودی بسنوی (درگذشت: ۱۰۰۰ ه. ق)، نویسندهٔ شرح چهار جلدی بر دیوان حافظ
- سروری (درگذشت: ۹۶۹ ه. ق)
- شمعی (درگذشت: ۱۰۰۰ ه. ق)
- سید محمد قونیوی متخلص به وهبی (درگذشت: ۇچشم می‌خورد.[۱۷]
تأثیر حافظ بر شعر دوره‌های بعد
تبحر حافظ در سرودن غزل بوده و با ترکیب اسلوب و شیوه شعرای پیشین خود سبکی را بنیان نهاده که اگرچه پیرو سبک عراقی است اما با تمایز ویژه به نام خود او شهرت دارد. برخی از حافظ‌پژوهان شعر او را پایه‌گذار سبک هندی می‌دانند که ویژگی اصلی آن استقلال نسبی ابیات یک غزل است.[۱۸]
در مقدمه نسخه قزوینی و ستایشگر آمده‌است:
| غزل سرایی حافظ بدان رسید که چرخ | نوای زهره و رامشگری بهشت از یاد | |
| بداد داد بیان در غزل بدان وجهی | که هیچ شاعر از این گونه داد نظم نداد | |
| چوشعر عذب روانش زبر کند گویی | هزار رحمت حق بر روان حافظ باد |
حافظ در جهان
نوشتار اصلی: حافظ در جهان
سروده‌های شاعران بزرگ برای حافظ
گوته
گوته، نابغه‌ترین ادیب آلمانی، «دیوان غربی-شرقی» خود را تحت تاثیر «دیوان حافظ» سرود، و فصل دوم آن را با نام «حافظ‌نامه» به اشعاری در مدح حافظ اختصاص داد که از جملهٔ آنها می‌توان به دو شعر زیر اشاره کرد:
- حافظا، در غزل‌هایت می‌شنوم
- که شاعران را بزرگ داشته‌ای.
- بنگر که اینک پاسخی فراخورت می‌دهم:
- بزرگ اویی است که این سپاس به بزرگ‌داشتِ اوست.[۱۹]
و همچنین:
- خود را با تو برابر گرفتن، حافظا
- راستی که دیوانگی است!
- کشتی‌یی پُر شتاب و خروشان
- به پهنهٔ پُر موج دریا در می‌آید،
- و مغرور و دلیر به دلِ خیزاب‌ها می‌زند.
- آن و دمی است که اقیانوس درهم‌اش بشکند.
- ولی این تخته‌بند پوده همچنان به پیش می‌راند.
- در غزل‌های سبک‌خیز و تندآهنگِ تو
- خنکای سیال دریا است،
- و فورانِ کوه‌وار آتش نیز.
- و گدازه‌ها مرا در خود غرق می‌کنند.
- با این همه خیالی نیز درونم را می‌آکند
- و شجاعت‌ام می‌بخشد.
- مگر نه آنکه من نیز در سرزمینِ خورشید
- زیسته و عشق ورزیده‌ام![۱۹]
گوته در وصف حافظ
باشد اگر این دنیا در هم شکند
حافظ، از شور به‌هم‌چشمی تو می‌بالم
در بد و خوب شریکیم و وفادار و سهیم
توأمانیم و ز یک گوهر و همزاد همیم
چون تو خواهم ره دل پویم و نوشم می ناب
هم کنم فخر بر این زندگی شعر و شراب
شو کنون با شرر آتش خود نغمه‌سرا!
گر چه پیری، دل پرشور و جوانیست ترا
نیچه
یکی دیگر از شاعران و فیلسوفان نام‌آور آلمان، نیچه، نیز در دیوان «اندرزها و حکمت‌ها»، یکی از شعرهای خود را با نام «به حافظ (آوای نوشانوش، پرسش یک آبنوش)» به او تقدیم کرده‌است:
- میخانه‌ای که تو برای خویش
- پی‌افکنده‌ای
- فراخ‌تر از هر خانه‌ای است
- جهان از سر کشیدن می‌یی
- که تو در اندرون آن می‌اندازی،
- ناتوان است.
- پرنده‌ای، که روزگاری ققنوس بود
- در ضیافت توست
- موشی که کوهی را بزاد
- خود گویا تویی
- تو همه‌ای، تو هیچی
- میخانه‌ای، می‌یی
- ققنوسی، کوهی و موشی،
- در خود فرو می‌روی ابدی،
- از خود می‌پروازی ابدی،
- رخشندگی همهٔ ژرفاها،
- و مستی همهٔ مستانی
- - تو و شراب؟[۲۰]
حافظ در جهان عرب
حافظ اگرچه به هیچ کشور عربی سفر نکرد، اما پژوهشگران عرب تحقیقات و مطالعات قابل توجهی در زمینه حافظ‌شناسی داشتند. اولین پژوهشگر عربی که کتاب درباره حافظ نوشت ابراهیم امین الشورابی المصری بود که کتابی به نام حافظ الشیرازی شاعر الغناء والغزل فی ایران نگاشت و در آن به حافظ، اندیشه‌های حافظ و شعرهای او پرداخت.[۲۱] الشواربی همچنین شعر یوسف گمگشته باز آید به کنعان را به عربی ترجمه کرد.
| يوسف المفقود في اوطانه لا تحزنن | عائدٌ يوماً الى كنعانهِ لاتحزنن | |
| بيت الاحزان تراهُ عن قريب روضةً | يضحك الورد على بنيانه لا تحزنن | |
| هذه الافلاك إن دارت على غير المنى | لايدومُ الدهرُ في حدثانه لا تحزنن | |
| لست تدري الغيب في أسراره لا تيأسنْ | كم وراء الستر من أفنانهِ لا تحزنن | |
| يا فؤادي إن يسلْ بالكونِ طوفانُ الفنا | فلكُ نوح لكَ في طوفانه لا تحزنن | |
| منزلٌ جدّ مخوف ومرادٌ شاحطٌ | لم يدم فجّ على ركبانه لا تحزنن | |
| (حافظ) ما دمتَ بالفقر وليلٌ مظلمٌ | في دعاء الله أو قرآنه لا تحزنن |
تهران - مجموعه ورزشی آزادی
ورزشگاه یا استادیوم، به فضای باز و آزاد گفته می شود که به منظور برگزاری مسایقات ورزشی، کنسرت ها، سخنرانی ها و یا دیگر برنامه های نمایشی مورد استفاده قرار می گیرد. ورزشگاه از یک محوطه اصلی و یا زمین بازی تشکیل شده است که در اطراف آن محل هایی به منظور نشستن و یا ایستادن بینندگان و یا تماشگران برنامه در نظر گرفته شده است. برخی از ورزشگاه ها فقط برای برگزاری ورزش خاصی طراحی و ساخته می شوند ولی برخی هم چندمنظوره هستند و قابلیت برگزاری چندین رشته ورزشی را دارند.
در گذشته ورزشگاه ها را به صورت روباز می ساختند ولی امروزه ورزشگاه های بزرگی به شکل سرپوشیده نیز ساخته می شودند. از ورزشگاه های ایران می توان به: ورزشگاه تختی در آبادان، ورزشگاه علی دایی در اردبیل، ورزشگاه های فولادشهر، نقش جهان و پیروزی در اصفهان، ورزشگاه تختی در اهواز، ورزشگاه های تختی، المپیک، تراکتورسازی و یادگار امام در تبریز، ورزشگاه های آرارات، آزادی، ایران خودرو، تختی، راه آهن، شهید درفشی فر، شهید دستگردی، شهید شیرودی و کارگران در تهران، ورزشگاه های سردار جنگل، شهید دکتر عضدی و کارگران در رشت، ورزشگاه شهدای شهر قدس، ورزشگاه های حافظیه، المپیک، میانرود و شهدای ارتش در شیراز، ورزشگاه یادگار امام در قم، ورزشگاه های انقلاب و تختی در نیشابور، ورزشگاه شهدای قدس در همدان و ورزشگاه شهید باهنر در کرمان اشاره کرد.
ورزشگاه تختی در آبادان
ورزشگاه تختی، از جمله ورزشگاه های چند منظوره کشور است که در شهر آبادان واقع شده است. از این ورزشگاه بیشتر برای برگزاری بازی های فوتبال استفاده می شود و هم اکنون نیز به عنوان ورزشگاه خانگی تیم فوتبال «صنعت نفت آبادان» شناخته می شود. این ورزشگاه دارای مجموعه اتاق های دوپینگ، پزشکی، داوران، رختکن ها، سالن کنفرانس و زمین بازی است.
ورزشگاه علی دایی در اردبیل
ورزشگاه علی دایی، با مساحتی حدود ۴۲ هکتار و با ظرفیتی حدود ۳۰ هزار تماشاگر در شهر اردبیل ساخته شده که از این بین حدود ۳۴ هزار مترمربع مساحت کاسه استادیوم در نظر گرفته شده است. علاوه بر این که حدود ۷ هزار مترمربع از زمین این ورزشگاه به پارکینگ اختصاص داده شده است، پیست تارتان، چمن مصنوعی، جایگاه سقف ویژه، جایگاه خبرنگاران و ۲۰ هزار صندلی برای تماشاگران از دیگر ویژگی های این استادیوم است.
از دیگر پروژه های جانبی ورزشگاه علی دایی می توان به ساخت سالن دو و میدانی، استخر سه گانه قهرمانی، پیست دوچرخه سواری و سالن اختصاصی ژیمیناستیک اشاره کرد، همچنین این ورزشگاه دارای کلیه امکانات نظیر: رختکن تیم ها، رختکن داورها، سیستم روشنایی و سیستم صوتی مطابق با آخرین استاندارد روز جهان می باشد.
ورزشگاه آزادی در تهران
ورزشگاه آزادی تهران، ورزشگاه ملی ایران و بزرگ ترین ورزشگاه کشور به شمار می رود. این ورزشگاه در سال ۱۳۵۰ به منظور میزبانی از بازی های آسیایی ۱۹۷۴ به دستور محمدرضا شاه پهلوی در تهران ساخته شد. ورزشگاه آزادی، بخشی از مجموعه ورزشی آزادی است که با طراحی «عبدالعزیز فرمانفرماییان» در زمینی به مساحتی حدود ۴۵۰ هکتار در غرب تهران احداث شد.
ظرفیت این ورزشگاه ۹۰ هزار تماشاگر است که ۳۵ هزار نفر در طبقه پایین و ۵۵ هزار نفر در طبقه بالا جای داده می شوند، البته به طور فشره تا ۱۰۰ هزار نفر نیز می توان در این ورزشگاه جای داده شود. زمین بازی استادیوم از چمن طبیعی پوشیده شده است و اطراف چمن نیز یک پیست دو و میدانی در ۶ ردیف از جنس تارتان وجود دارد. استادیوم آزادی دارای امکاناتی نظیر: روشنایی، سیستم صوتی، نمایشگر، اتاق رختکن و غیره می باشد. روشنایی زمین استادیوم به وسیله ۴ برج مستقر در شمال غربی، شمال شرقی، جنوب غربی و جنوب شرقی ورشگاه تامین می شود. بالای این برج ها، چراغ های گازی، مری کوری و تنگستن هالوژن قرار دارد. سیستم صوتی این ورزشگاه نیز به صورت غیر متمرکز است و برای هر جایگاه ورزشگاه، تعدادی بلندگو در جهت های مختلف استفاده شده است.
شهربازي ارم
شهربازی به فضایی اطلاق می شود که مجموعه ای از دستگاه های سرگرمی به منظور فراهم کردن اوقات تفریح را برای گروه زیادی از مردم به طور هم زمان و در کنار هم فراهم می کند. بیشتر شهربازی ها دارای زمین های بازی ساده و متعددی هستند که برای گروه های سنی اعم از کودکان، نوجوانان و بزرگسالان در نظر گرفته شده است. به طور کلی شهربازی ها در دو مکان باز و مکان های سرپوشیده ساخته می شود.
پدیده شهرنشینی که در سال های اخیر شاهد رشد و گسترش آن در جهان و ایران بوده ایم، باعث تغییر در نوع تفریح و گذراندن اوقات فراغت شهرنشینان گردیده به طوری که مردم در گذشته برای گذراندن اوقات تفریح و فراغت خود به باغ ها و زمین های کشاورزی خود پناه می بردند ولی امروزه باغ ها جای خود را به پارک ها، بوستان ها و شهربازی ها داده اند. شهربازی ها که در داخل پارک ها و بوستان ها ساخته می شوند محل مناسبی برای تفریح تمامی گروه سنی از کودک تا بزرگسال است.
اولین نمونه شهربازی در ایران در پارک شهر سنگلج تهران ساخته شد که بعدها در آن دستگاه های سرگرمی چون: تاب، سرسره، الاکنگ و لاتاری به عنوان «گاردن پارتی» مستقر شد. این پارک سرسبز دارای استخر بزرگی بود که مردم در کنار این استخر مشغول تماشای برنامه دوچرخه سواری و اکروبات بازی می شدند و بعضی اوقات هم گروه مزیک ارتش برای سرگرمی مردم در مقابل استخر برنامه اجرا می کرد و مزیک می نواخت. از دیگر پارک های قدیمی ایران می توان به : «فان فان» در حوالی میدان ونک، پارک جلالیه یعنی لاله، پارک ساعی و پارک ملت نام برد.
شهربازی ارم در تهران
مجموعه شهربازی ارم در پارک ارم ساخته شده است. پارک ارم در ۵ کیلومتری بزرگراه تهران- کرج واقع شده است. این پارک دارای ۲ شهربازی با بیش از ۱۲۰ دستگاه متنوع تفریحی است که حدود ۳ هکتار از زمین پارک ارم را به خود اختصاص داده است. تجهیزات و وسایل بازی شهربازی ارم عبارتند از: فلیپر، کاترپیلار، کشتی امیر، چرخ وفلک، بشقاب پرنده، ترن کودک، موتور پرشی کودک، تشک بادی، پاراتاور، سورتمه، قوی گردان، اسب گردان، فایربال، ترن هوایی،آکروجت، کشتی سبای کودک، سفینه طوفان، مه نورد، ماشین برقی کودکان، رالی کودکان، یورو بانجی، دیوار مرگ، هلیکوپتر، مونوریل، آبشار، تونل وحشت، طوفان الکترونیکی، دارت کامپیوتری، رالی آسفالت و سالتو.
باید اشاره کرد از آنجا که پارک ارم به عنوان مجموعه ی فرهنگی شناخته می شود، سرویس های ویژه ای برای آموزش و پرورش دارد که دانش آموزان می توانند با ۷۰ درصد تخفیف از اردوهای یک روزه آن استفاده کنند. این پارک، در روزهای عادی هفته از ساعت ۱۷ بعدازظهر تا نیمه شب و در روزهای تعطیل از ۱۰ صبح تا نیمه شب دایر است.
شهربازی اصفهان (بزرگترین شهر بازی خاورمیانه به زودی افتتاح میگردد)
معاون معماري و شهرسازي شهرداري اصفهان گفت: به گفته چيني ها شهربازي شهر اصفهان بزرگترين شهر بازي خاورميانه است.
سيد جمال الدين صمصام شريعت در گفتگو با خبرنگار مهر در اصفهان افزود: احداث شهربازي بزرگ اصفهان در زميني به مساحت 170 هزار متر مربع با مشارکت کشور چين آغاز شده که بيش از 20 هزار مترمربع زيربناي براي احداث شهربازي، از جمله محوطه‌بازي، فضاي سبز و پارکينگ در نظر گرفته شده است.
وي افزود: در طرح اين شهربازي پيش بيني احداث هتل جهت اقامت بازديد کنندگان با توجه به وسعت شهربازي همچنين ساخت واحدهاي تجاري در مجاورت آن مدنظر قرار گرفته است.
صمصام شريعت با بيان اين که شهربازي اصفهان بزرگترين شهربازي در خاورميانه خواهد بود ادامه داد: به گفته چيني‌ها طرح شهربازي اصفهان منحصر به فرد و خاص مي‌باشد و در خاورميانه حرف اول را خواهد زد.
معاون معماري و شهرسازي شهرداري اصفهان عنوان کرد: در شهربازي اصفهان علاوه بر فضاهاي تفريحي و انواع بازي‌هاي سرگرم‌کننده، جنبه‌هاي علمي براي قشر جوان از جمله سفر به فضا و اقيانوس به صورت چهار بعدي، آشنايي با تاريخ هزاران سال گذشته و حقه‌هاي سينمايي پيش بيني شده است.
وي با بيان اينکه شرکت چيني مربوطه در قبال فروش تجهيزات مورد نياز شهربازي اصفهان بخشي از هزينه هاي خود را به صورت نقدي و مابقي آن از فروش بليط دريافت خواهد کرد، اظهار داشت: استانداردهاي به روز دنيا به منظور ايمني لازم در شهربازي اصفهان رعايت شده همچنين دستگاه هاي خريداري شده از کشور چين جديد است.
صمصام شريعت خاطر نشان کرد: هزينه احداث شهربازي اصفهان اعم از خريد دستگاه ها، قيمت زمين و بناهاي احداثي بيش از 500 ميليارد ريال خواهد بود.
مازندران - رامسر - تله کابین رامسر
تله کابین از ریشه زبان فرانسه گرفته شده و اولین بار نیز در کشور فرانسه ساخته شد. تله کابین نوعی بالابر یا آسانسورهوایی است که بیشتر در مناطق کوهستانی برای جابجایی مردم و ورزشکاران و یا حمل کالا استفاده می شود. این وسیله از مجموعه کابین یا نیمکت های فلزی و حلقه های طولانی کابل فولادی با دکل ها و موتورهای برقی تشکیل شده است، به طوری که حلقه های طولانی کابل فولادی که بین ایستگاه های قرار دارند به وسیله دکل هایی که در میان این ایستگاه به عنوان نگهدارنده کابل هستند مردم و یا کالاها را از طریق این کابین ها و یا نیمکت ها از ایستگاهی به ایستگاه دیگر جابجا می کند. کابل های حد فاصل بین ایستگاه ها توسط موتورهای برقی که در ایستگاه مستقرند، حرکت می کنند.
احداث تله کابین از نظر نوع کاربری در مناطق مختلف، متفاوت می باشد و این کاربری ها می توانند: ورزشی، توریستی، حمل و نقل کالا یا انسان باشد. امروزه تفریح از طریق تله کابین در زمینه گردشگری در سراسر دنیا و از جمله در ایران نقش بسیار مهمی را ایفا می کند. با استفاده از این وسیله می توانیم از بالای کوه ها به تماشای مناظر و بخش های از ارتفاعات کوه ها بپردازیم و از این که طبیعت زیر پایمان است، لذت ببریم.
تله کابین هایی که در ایران احداث شده اند عبارتند از: تله کابین عون بن علی در تبریز، تله کابین توچال، تله کابین نمک آبرود، تله کابین لاهیجان، تله کابین گنج نامه در همدان.
تله کابین توچال
تله کابین توچال با طولی حدود ۷هزار و ۵۰۰ متر یکی از طولانی ترین خط تله کابین بهم پیوسته در دنیا است که ساخت آن در سال ۱۳۵۳ هـ. ش، با همکاری شرکت فرانسوی پوما و شرکت اتریشی دوپل مایر شروع شد و در سال ۱۳۵۷ به پایان رسید. تله کابین توچال در شمال شهر تهران و در انتهای خیابان ولنجک، ۳ کیلومتری میدان تجریش در منطقه شمیرانات واقع شده است. این تله کابین در سال ۱۳۵۶ با شماره ۲۴۶۵۹ در دفتر شرکت های تهران با عنوان «با مسئولیت محدود» به ثبت رسید.
تله کابین توچال دارای ۳ خط اصلی با ظرفیت ۶۰۰ نفر در ساعت، ۳ خط تله سیژ پوما با ظرفیت ۸۰۰ نفر در ساعت، تله سیژ دوپل مایر با ظرفیت ۱۲۰۰ نفر در ساعت و یک خط تله اسکی است. سرعت حرکت کابین ها در مسیر تله کابین، ۴ متر بر ثانیه می باشد. براساس بند ۳ اساسنامه شرکت تله کابین توچال؛ فعالیت های این شرکت در زمینه هایی نظیر: تاسیس تراموای هوایی از ولنجک تا قله توچال البرز و سایر تاسیسات ورزشی، ساخت پارک های طبیعی، ساخت بناهای ویلایی، ساخت دریاچه ها و سایر بناهای تفریحی، واردات قطارهای برقی، ماشین آلات و سایر تجهیزات مربوطه می باشد.
در صورت مساعد بودن شرایط جوی، می توان همه روز به جز روزهای یکشنبه از ساعت ۸ صبح تا ۱۲:۳۰ بعدازظهر از مجموعه تله‌کابین توچال استفاده کرد. این تله کابین تحت پوشش بیمه مسئولیت مدنی میباشد.
تله کابین رامسر
تله کابین رامسر به عنوان بزرگ ترین تله کابین ایران، توسط بخش خصوصی به طول ۲ کیلومتر از کنار ساحل خزر تا ارتفاعات جنگلی ساخته شده است. این تله کابین در ۵ کیلومتری غرب رامسر و ۳۰۰ کیلومتر شهر چابکسر واقع شده است. تله کابین رامسر دارای ۱۶ پایه و ۵۰ کابین با قابلیت حمل ۴۵۰ نفر در ساعت می باشد، همچنین گنجایش هر کابین ۴ نفر است. سرعت تله کابین ۳ متر بر ثانیه است و می تواند مسیر ۲۰۰۰ متری را در مدت ۱۲ دقیقه طی نماید.
مجموعه تله کابین رامسر، مجهز به واحدهای پذیرایی و اماکن تفریحی- گردشگری است. از تفریحات جانبی این مجموعه می توان به پیست اتومبیل رانی، پینت بال، سایبان و فضاهای مناسب برای استراحت کردن در بخش پایینی و بالایی تله کابین، ساحل و اسکله تفریحی، چندین رستوران، کافی شاپ، آب نمای موزیکال، آب نمای آب و آتش و پارکینگ اشاره کرد.
ساعت فعالیت تله کابین همه روزه از ۱۰:۳۰ صبح تا ۱۳:۰۰ بعداز و عصرها از ۱۵:۳۰ تا ۲۰:۰۰ است و در تعطیلات آخر هفته، و تعطیلات عید نوروز و تابستان یکسره فعال می باشد.
تله کابین عون بن علی
تله کابین عون بن علی، اولین تله کابین شمال غرب کشور است که در ارتفاعات عون بن علی در شمال شهر تبریز احداث شده است. این تله کابین براساس تفاهم نامه منعقد شده توسط ایران و اتاق بازرگانی اسکاندیناوی سوئد در ۳ فاز در دست اجرا است. فاز اول پروژه تله کابین با اعتبار ۱۰۰ میلیارد ریال، پس از ۹ ماه عملیات اجرایی در دی ماه سال ۱۳۸۹ به بهره برداری رسید. طول افقی تله کابین در فاز اول ۱۴۵۰ و طول شیب دار آن ۱۴۸۰ متر است که از مسیر دامنه کوه عون بن علی آغاز شده و در ارتفاعات این کوه به پایان رسیده است. ظرفیت انتقال در این مسیر هزار نفر در ساعت است.
فاز دوم تله کابین تبریز از ارتفاعات عون بن علی شروع خواهد شد و تا سد شهید مدنی ادامه خواهد داشت.
فاز سوم پروژه تله کابین عون بن علی از سد شهید مدنی شروع شده و تا ارتفاعات کوه دند امتداد خواهد یافت. با اتمام ساخت و راه اندازی این پروژه، تله کابین عون بن علی یکی از طولانی ترین تله کابین های کشور خواهد شد.
کلیه تجهیزات و امکانات فنی مجموعه تله کابین از شرکت دوپل مایر اتریش خریداری شده است. میانگین تعداد کابین ها حداقل ۱۲ و حداکثر ۲۴ کابین همراه با ۶ دکل یا برج در نظر گرفته شده است. مسیر رفت و برگشت از ۴ کیلومتری عون بن علی تا ارتفاعات سد شهید مدنی حدود ۶ دقیقه و ۲۴ ثانیه می باشد.همچنین سیستم هدایت این کابین ها در سرعت ۵ متر بر ثانیه با قدرت ۱۹۱ کیلو وات عمل می کند.
خراسان رضوی - سرخس - دریاچه مصنوعی تجن
دریاچه های مصنوعی هر چند با هدف ذخیره سازی آب، تولید برق و یا کنترل سیلاب، تغذیه سفره های آب زیرزمینی، احداث می شود اما ممکن است برای اهداف دیگری چون: ایجاد فضاهای توریستی، تفریحی، ورزشی، ماهیگیری، جلب توریست و گردشگر، کمک به رشد اقتصادی مناطق و نیز پاسخ به نیازهای طبیعت دوستی مردم ساخته شود.
به عقیده کارشناسان شهری و محیط زیست، ایجاد دریاچه های مصنوعی در کلان شهرها نه تنها به جذب گردشگران کمک می کند، بلکه می تواند تاثیر به سزایی در لطافت و تمیزی هوا داشته باشد و از آلودگی آن بکاهد. به باور این کارشناسان؛ ساخت دریاچه های مصنوعی موجب افزایش سرانه فضاهای سبز، به منظور تفریح و گردشگری می شود و می توان در این آبگیرهای مصنوعی موجودات آبزی پرورش داد که این عمل خود باعث ایجاد زمینه آشنایی مردم به ویژه کودکان با این نوع از گونه های جانوری می شود.
دریاچه چیتگر
دریاچه چیتگر، بزرگترین دریاچه مصنوعی کشور است که در فضایی به مساحت حدود ۱۴۰ هکتار، در شمال پارک جنگلی چیتگر در محدوده شمال غرب تهران ساخته شده است. تاریخ طرح ساخت این دریاچه به سال ۱۳۴۷ می رسد، اما با بروز برخی مشکلات و مسائل، ساخت آن به تعویق افتاد تا این که طرح ساخت دریاچه چیتگر در برنامه جامع دوم و سوم مطرح شد و بالاخره در سال ۸۹، عملیات اجرایی آن آغاز شد.
منبع اصلی تامین آب دریاچه چیتگر، رودخانه کن است که بند و حوضچه آبگیر آن در شمال شرق دهکده المپیک در رودخانه کن و کانال انتقال اب به دریاچه چیتگر است. رودخانه کن با طولی حدود ۳۳ کیلومتر، از کوه های توچال سرچشمه می گیرد و پس از عبور از تهران در جنوب تهران خشک می شود. به گفته کارشناسان مسایل محیط زیست؛ ایجاد دریاچه های مصنوعی علاوه بر این که می تواند جاذبه های بصری برای مخاطبان و شهروندان دلزده از آلودگی های هوا و ترافیک و مشکلات شهری باشد، می تواند به تغذيه سفره آب‌هاي زيرزميني، تلطيف هواي منطقه و حوزه غرب تهران و ایجاد آرامش‌رواني مردم با مشاهده مناظر زيبا، کمک کند.
دریاچه فشافویه
دریاچه فشافویه، با مساحتی حدود ۷ هکتار در جنوب تهران و در ۱۸ کیلومتری اتوبان تهران- قم در مسیر فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) واقع شده است. این دریاچه مصنوعی متعلق به منطقه شهرری و حسن آباد تهران است.
ساخت دریاچه مصنوعی فشافویه از سال ۱۳۸۵ آغاز شد و در سال ۱۳۸۶ دریاچه آماده بهره برداری شد. در ابتدا مردم با وسایل تفریحی همچون جت اسکی های شخصی خود از دریاچه استفاده می کردند. اما این شرایط مدت زمان طولانی طول نکشید و حدود یک سال بعد یعنی در اسفند سال ۱۳۸۷ شرکت آب اسکی فشافویه تاسیس شد و امکاناتی برای تفریحات آبی در دریاچه در فشافویه مستقر کرد. در حال حاضر دریاچه فشافویه دارای تمام امکانات تفریحی سواحل کیش، قشم، ترکیه و امارات است. از امکانات این دریاچه می توان: اسکی روی آب، جت اسکی با قدرت ۱۵۰۰ سی سی، قایق سواری با قایق های شاتل، دونات و بنانا، کایاک سواری، موتورهای چهارچرخ، پیست اتومبیل رانی، پینت بال، سوارکاری و تفریحات ورزشی و مهیج را نام برد.
دریاچه فشافویه در روزهای عادی هفته، روزانه پذیرای ۳۰۰ مراجعه کننده است. اما این تعداد در روزهای تعطیل و یا آخر هفته به ۱۵۰۰ نفر نیز می رسد. تفریح های موجود در این دریاچه فقط مختص فصل بهار و تابستان نمی شود بلکه در فصل پاییز و زمستان نیز دارای امکانات تفریحی مناسبی است و در این فصل باید از فضاهای سر پوشیده این مجموعه استفاده کرد.
اردبیل - سرعین - پیست اسکی آلوارس
اسکی یک کلمه ی ایسلندی است و به معنای «کفش برف» می باشد. این ورزش که امروزه یک نوع ورزش زمستانی محسوب می شود در گذشته یکی از روش های مسافرتی بشر به شمار می رفت. به اعتقاد برخی از مورخان تاریخ پیدایش اسکی به دوران سنگی بر می گردد و حتی نقاشی های برجای مانده بشر را در حال اسکی کردن نشان می دهد.
براساس اسناد و حجاری های برجای مانده، اولین چوب های اسکی که از استخوان حیوانات ساخته می شد به شکل چهار چوب های خمیده ای بودند که به وسیله تسمه چرمی به پا متصل می شدند. با گذشت زمان هنوز هم در برخی از سرزمین های کوهستانی و برفگیر جهان، همچون مناطق قطب شمال، کانادا، ایسلند، نروژ و غیره، اهالی بومی زمانی که برای شکار، مسافرت و یا حتی برای خرید کالا و دیگر امور روزانه خود از منزل بیرون می آیند مجبور به استفاده از چوب اسکی می باشند.
امروزه، نه تنها، اسکی به عنوان روشی برای تردد و انجام امور روزمره عده ای از اهالی مناطق کوهستانی و سردسیر جهان محسوب می شود، بلکه شامل چند گروه از رشته های ورزشی نیز است که ورزشکاران در این رشته های ورزشی، تخته ایی با اشکال مختلف را به پای خود می بندند تا بتوانند در سطوح مختلف زمین سر بخورند. به طور کلی اسکی به عنوان یک ورزش، برای اولین بار در کشور نروژ و در شهر مورگدال نروژ که به عنوان مهد ورزش اسکی شهرت دارد، شروع شد و علت آن برف گیر بودن این منطقه در مدت زمان طولانی می باشد.
اسکی به طور کلی به دو دسته اصلی «آلپاین» و «اسنوبرد» تقسیم می شود و به مناطقی که برای ورزش های اسکی و سایر ورزش های زمستانی اختصاص داده می شود، «پیست های اسکی» گفته می شود.
کشور ایران نیز به دلیل داشتن ارتفاعات البرز و زاگرس و نیز کوه های مرتفع سبلان و سهند، دارای پیست های اسکی در دامنه این کوه ها است. تعداد پیست های بین المللی ایران ۱۳ پیست می باشد که عبارتند از: پیست بین المللی دیزین، پیست اسکی شمشک، پیست توچال، پیست دربندسر، پیست اسکی آبعلی، پیست اسکی سهند تبریز، پیست اسکی چلگرد در شهرستان شهر کرد، پیست اسکی بیجار در استان کردستان، پیست اسکی کاکان در استان کهگیلویه و بویراحمد، پیست اسکی خوشاکو در ارومیه، پیست اسکی پولاد کف یا سپیدان در استان فارس و پیست اسکی آلوارس در اردبیل. بررسی وضعیت این پیست ها و معرفی آنان می تواند راهی جهت آشنایی گردشگران و ورزشکاران داخلی و خارجی باشد.
پیست اسکی دیزین
پیست اسکی دیزین یکی از مهم ترین و اولین پیست اسکی ایران در استان های تهران و البرز است که مورد تایید فدراسیون جهانی اسکی برای برگزاری مسابقات رسمی می باشد. این پیست در کوه های البرز و در ۵۰ کیلومتری تهران و ۸۵ کیلومتری محور کرج- چالوس واقع شده است.
پیست بین المللی دیزین با وسعتی حدود ۵۵۰ هکتار، در سال ۱۳۴۲ توسط یک گروه آلمانی شناسایی شد و سپس بین سال های ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۵ فدراسیون اسکی، زیرساخت ها و احداث این مجموعه بین المللی را آماده کرد و ساخت هتل های و مجموعه های مختلف تا سال ۱۳۴۷ طول کشید. اولین دستگاه های بالابر در دیزین در سال ۱۳۴۸ نصب گردید.
در سال ۱۳۵۴ بهره برداری از این مجموعه به صورت برگزاری مسابقات مختلف جهانی، ملی و کشوری آغاز شد.
در حال حاضر پیست اسکی دیزین دارای ۴ تله کابین شاله، قله، دره و چمن، ۲ تله سیژ قله و چمن، ۷ تله اسکی بشقابی شامل: دوبل مایر، سی چال، گوزنی، پشت ویل، مبتدی و چمن و 1 تله اسکی چکشی می باشد. از دیگر پیست های دیزین می توان به پیست اسنو پارک، پیست یو، پیست مبتدی و پیست چمن اشاره کرد. علاوه بر این امکانات؛ امکانات دیگر موجود در این پیست عبارتند از: ۲ هتل، ۱۹ کلبه، ۵ رستوران و مدرسه اسکی.
بهترین زمان فصل اسکی در دیزین از اوایل آذرماه تا اواخر اردیبهشت ماه است. با این حال فعالیت های پیست دیزین محدود به فصل زمستان نیست بلکه در فصل تابستان نیز علاقمندان می تواند به فعالیت اسکی روی چمن بپردازند. این پیست در فصل بهار و تابستان به علت وجود پیست اسکی چمن برنامه های آموزشی، تمرین و مسابقات در سطح استان، کشور و میزبانی رقابت های بین المللی، آسیایی و جهانی را برعهده دارد و همه ساله در این منطقه شاهد برگزاری مسابقات جهانی اسکی روی چمن هستیم. وسعت پیست اسکی روی چمن دیزین حدود ۶۵۰ متر است
همچنین؛ در مناطق دیگر دیزین می توان به فعالیت هایی چون دوچرخه سواری کوهستانی، تیراندازی با کمان و کایت سواری پرداخت.
پیست اسکی شمشک
پیست اسکی شمشک، دومین پیست اسکی بزرگ ایران است که در ۵۷ کیلومتری شمال شرق تهران و در نزدیکی روستای شمشک از توابع رودبار قصران شهرستان شمیرانات واقع شده است. این پیست بعد از پیست دیزین دومین پیست بین المللی ایران به شمار می آید. در سال ۱۳۳۷ پس از نصب امکاناتی چون: ۲ تله سیژ، ۳ تله اسکی بشقابی و ۲ تله اسکی چکشی مورد بهره برداری قرار گرفت. همچنین؛ در شهریور سال ۱۳۷۵ با انجام یکسری تغییرات در شیب و مسیر پیست، فدراسیون جهانی اسکی، پیست اسکی شمشک را پیست اسکی بین المللی معرفی کرد.
فعالیت پیست اسکی شمشک همه ساله از اوایل آذرماه شروع و تا اواسط فرودین ادامه می یابد. با اینحال فعالیت ورزشی پیست فقط محدود به فصل سرما و زمستان نمی شود بلکه در فصل تابستان نیز محل مناسبی برای تفریح و ورزش محسوب می شود. از امکانات رفاهی این پیست می توان به ۲ هتل و ۴ رستوران اشاره کرد. هتل شمشک دارای ۳۲ اتاق و ۴ سوئیت می باشد. همچنین یکی از رستوران های شمشک در قله قرار دارد.
پیست اسکی توچال
پیست اسکی توچال در شمال شهر تهران و در انتهای خیابان ولنجک، ۳ کیلومتری میدان تجریش در منطقه شمیرانات واقع شده است. این پیست که نزدیک ترین و شلوغ ترین پیست تهران است دارای ۳ خط تله کابین و ۳ خط تلی سیژ و ۱ خط اسکی می باشد. پیست توچال از ۳ پیست مجزا تشکیل شده است که پیست اول در قله، پیست دوم در دامنه غربی و پیست سوم در ایستگاه هفتم به پنجم قرار گرفته است. کار ساخت تله کابین توچال در سال ۱۳۵۳ با همکاری شرکت فرانسوی پوما و شرکت اتریشی دوپل مایر شروع شد و در سال ۱۳۵۷ به پایان رسید.
پیست اسکی قله از پایین قله توچال در ارتفاع ۳۸۵۰ متر شروع می شود و به هتل در ارتفاع ۳۵۵۰ متر می رسد. به دلیل ارتفاع بیش از ۳۵۰۰ متر از سطح دریا، این پیست یکی از اولین پیست های اسکی برفگیر کشور به شمار می آید. طول این پیست حدود ۱۲۰۰ متر می باشد. این پیست مجهز به یک تله سیژ و یک تله اسکی است. از امکانات ورزشی این پیست می توان به مدت ۸ ماه در سال بهره برداری کرد.
پیست دوم توچال با مساحت ۹۰۰ متر در دامنه غربی توچال قرار گرفته است. بالاترین نقطه آن ۳۷۵۰ متر و پایین ترین نقطه آن ۳۵۵۰ متر می باشد. این پیست دارای یک تلی سیژ پومادر است.
پیست اسکی ایستگاه هفتم به پنجم با مسافتی حدود ۵۵۰۰ متر از پیست های نوساز است. بلندترین نقطه این پیست ۳۷۵۰ متر و پایین ترین نقطه آن در ارتفاع ۲۹۴۰ متر در ایستگاه پنجم است. پیست توچال یکی از مجهزترین پیست های کشور است که دارای باشگاه تنیس، باشگاه تیر و کمان، باشگاه بانجی جامپینگ و اسکیت، باشگاه پینت بال و امکان کوه نوردی و پیاده روی است.
باشگاه تنیس با مساحتی حدود ۲۰۴۰ متر مربع در ضلع جنوبی ایستگاه اول توچال در تاریخ ۱۳۸۱/۱۱/۱ تاسیس شد. این زمین علاوه بر داشتن ۵ زمین تنیس، دارای امکاناتی نظیر: کادر مربی، سالن تعویض لباس، سونای خشک و سرویس بهداشتی می باشد.
باشگاه تیر و کمان، با مساحت ۳۰۰۰ متر مربع در ضلع جنوب شرقی ایستگاه اول، در تاریخ ۱۳۸۱/۹/۱۲ تاسیس شد. این زمین دارای امکاناتی نظیر: محوطه چمن، هشت سیبل و کمان است.
باشگاه بانجی جامپینگ و اسکیت، اولین باشگاه بانجی جامپینگ ایران، دارای دایو سقوط آزاد به ارتفاع ۴۰ متر است. در این باشگاه یک پیست حرفه ای اسکیت و کافی شاپ موجود است.
باشگاه پینت بال، در مسیر ایستگاه اول و بین در ورودی دوم و چشمه قرار گرفته و دارای امکاناتی نظیر: زمین بازی، کافی شاپ، انبار سلاح و رختکن است.
پیست اسکی آبعلی
پیست اسکی آبعلی، از قدیمی ترین پیست های اسکی ایران در استان تهران است. این پیست در شهر آبعلی در ۵۷ کیلومتری تهران و در جاده هراز قرار گرفته است. همچنین این پیست اولین پیست ایرانی محسوب می شود که مجهز به دستگاه های بالابر شد. از آن جا که پیست آبعلی در گذرگاه اصلی جاده تهران و استان های شمالی ایران است، تعداد زیادی از ورزشکاران این منطقه خوش آب و هوا را می شناختند. همین آشنایی باعث شد اولین دستگاه های بالابر در سال ۱۳۳۲ در این پیست نصب شوند.
پیست اسکی آبعلی که به عنوان اولین محل تولد اسکی نوین و پایه ورزشی اسکی ایران به شمار می رود دارای ۵ پیست اسکی با امکاناتی نظیر: ۱ تله کابین، ۵ تلیه اسکی بشقابی و ۳ تله اسکی چکشی، زمین های تنیس، سوارکاری، پرش و کایت، هتل، ۳ رستوران و محل کمک های پزشکی می باشد. بالاترین نقطه پیست از سطح دریا دارای ۲۶۵۰ متر و پایین ترین ارتفاع دارای ۲۴۰۰ متر است. شروع فصل اسکی در پیست آبعلی از اواسط دی ماه تا اواسط اسفند ماه متغییر است.
پیست اسکی پولادکف
پیست اسکی پولاد کف، یکی دیگر از بزرگ ترین پیست های اسکی ایران در کوه سپیدان در استان فارس است. این پیست در ۱۵ کیلومتری محور سپیدان به آبشار مارگون، قبل از روستای کمهر و در ۸۰ کیلومتری شمال شهر شیراز واقع شده است. پیست پولادکف که با نام پیست سپیدان نیز معروف است در سال ۱۳۸۱ با حمایت مالی گروه صنعتی پولادکف افتتاح و مورد بهره برداری عموم قرار گرفت.
پیست اسکی سپیدان به دلیل داشتن هوای خنک، چشمه سارها و چمنزارهای طبیعی از اواسط بهار تا تابستان برای ورزش های تابستانی چون: اسکی روی چمن، دوچرخه سواری و غیره و به هنگام بارش برف سنگین یعنی از نیمه های پاییز تا اوایل بهار برای ورزش های زمستانی بسیار مناسب باشد. همین ویژگی منحصر به فرد آب و هوایی باعث شده تا این پست به صورت چهار فصل دایر باشد. این پیست دارای امکاناتی نظیر: تله کابین، تله اسکی، مورتورهای برفی، ماشین های کوهستانی، چرخ های هوشمند، قایق های پدالو، آموزشگاه اسکی، کرایه لوازم اسکی، پیست دوچرخه سواری، اسب سواری، هتل، رستوران و کافی شاپ می باشد. ارتفاع این پیست از سطح دریا به ۲۸۵۰ متر می رسد. البته می توان با استفاده از تله کابین و تله اسکی به قله پیست که دارای ارتفاعی حدود ۳۴۰۰ متر از سطح دریا است صعود کرد.
تهران - بوستان ملت
تهران - پارک لاله
پارک یا بوستان شهری، علاوه بر این که به عنوان یک منبع طبیعی برای تفرج، تفریح، ترویج فرهنگ زیست محیطی در داخل شهرها و یا در حاشیه شهرها اطلاق می شود، بلکه به مناطقی که برای حفاظت از حیات وحش، مناطق جنگلی، کوهستانی و دشت ها، همچنین مناطقی که دارای منابع گیاهی و جانوری نادری می باشد، اطلاق می شود.
پارک ها و بوستان ها دارای انواع گیاهان، درختان، درختچه ها، گل ها و چمن ها هستند که در کنار سازه های شهری، زمین های مسکونی، تجاری، صنعتی، موسسات و ادارات قرار دارد و به منظور استفاده از زیباهای طبیعی و تلطیف هوا در محدوده حریم شهری احداث شده اند و یا به صورت طبیعی به وجود آمده اند، می توان پارک ها و بوستان ها را براساس شکل، خصوصیات منطقه ای، چگونگی عادات و سنن و به ویژه نحوه استفاده ار آن ها می توان به: پارک جنگلی، پارک ملی و تاریخی، پارک حیات وحش، پارک عمومی، پارک گیاه شناسی، پارک نمایشگاه و پارک ورزشی تقسیم کرد.
پارک های عمومی، پارک های گیاه شناسی، پارک های نمایشگاه ها و پارک های ورزشی از جمله پارک هایی هستند که در حریم شهری و یا در حاشیه شهرها ساخته می شوند و شهرنشینان با آن به خوبی آشنا هستند.
پارک عمومی:
استفاده از این پارک ها که به عنوان گردشگاه و محل استراحت عموم طراحی شده است برای عموم مردم امکانپذیر می باشد.
پارک گیاه شناسی:
این پارک ها، بیشتر برای دانشجویان و متخصصین گیاه شناسی با دید علمی و تحقیقی طراحی شده است و البته می تواند در داخل و یا در حاشیه شهرها ساخته شود. در این پارک ها مجموعه ای از انواع گیاهان، درختان و درختچه های موجود در سراسر دنیا، جمع آوری و حفاظت می شود. در ضمن، علاقه مندان به گل و گیاه نیز می توانند از این پارک ها بازدید کنند.
پارک های نمایشگاه ها:
این پارک ها در داخل فضای نمایشگاه هایی که به منظور ارایه کالا، هنر و معرفی پیشرفت های تکنولوژی و... تشکیل می شود، احداث می گردد. در پارک های نمایشگاه معمولاً فضاهایی را به رستوران، فضاهای سبز و گل کاری، فضاهایی برای جنگل کاری و غیره در نظر می گیرند.
پارک های ورزشی:
این پارک ها در فضاهای محدود و معین و یا در فضاهای باز و بزرگ خارج شهر برای انجام انواع ورزش های رایج احداث می شود. در این پارک ها برای هر ورزش خاص زمین مشخصی را در نظر گرفته اند.
پارک ارم
پارک ارم با مساحتی حدود ۷۰ هکتار در ۵ کیلومتری بزرگراه تهران- کرج واقع شده است. این پارک در سال ۱۳۵۰ هجری خورشیدی توسط «رحیم علی خرم» ساخته شد. پارک ارم بعد از انقلاب اسلامی به تملک بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی در آمد .
پارک ارم دارای دریاچه مصنوعی با مساحت ۸ هکتار است که از این دریاچه برای قایقرانی، مسابقه قایقرانی و اسکی روی آب استفاده می شود. دیگر امکانات این پارک عبارتند از: دو شهربازی با بیش از ۱۲۰ دستگاه متنوع تفریحی، قلعه سحرآمیز با بیش از ۱۲۰ دستگاه متنوع کامپیوتری و تفریحی، فضای سبز جنگلی به مساحت حدود ۲۰ هکتار، غرفه های مواد غذایی، کافی شاپ، رستوران سنتی و رستوران جزیره با وسعتی حدود ۱۰۰ متر مربع در داخل دریاچه، هتل بزرگ ارم در چهار طبقه با مساحت ۱۵۰۰ متر مربع زیربنا، تالارهای پذیرایی در چهار سالن با ظرفیت بیش از ۲۰۰۰ نفر، بزرگ ترین باغ وحش کشور با ۹۰ گونه متنوع جانوری، مجموعه استخرهای روباز و پارکینگ با ظرفیت ۵۰۰۰ خودرو در روز و ۱۵۰۰۰ وسیله نقیله در شب.
پارک ارم همچنین به عنوان مجموعه ی فرهنگی، سرویس های ویژه ای برای آموزش و پرورش دارد و دانش آموزان می توانند با ۷۰ درصد تخفیف از اردوهای یک روزه آن استفاده کنند. این پارک، در روزهای عادی هفته از ساعت ۱۷ بعدازظهر تا نیمه شب و در روزهای تعطیل از ۱۰ صبح تا نیمه شب دایر است.
تهران - باغ وحش ارم
باغ وحش، به محل نگهداری حیوانات وحشی و اهلی گفته می شود که در جهان به عنوان زیستگاه مصنوعی ساخت بشر شناخته می شود. در گذشته مهم ترین هدف از تاسیس باغ وحش، ایجاد زمینه سرگرمی و تفریح پادشاهان و امیران بود، بدین معنی که پادشاهان کشورهایی چون یونان، ایران و کشورهای اسلامی، برای گذران اوقات فراغت و نیز به رخ کشیدن شکوه دربار خود، اقدام به گردآوری و نگهداری حیواناتی نظیر: شیر، ببر و فیل می کردند. اما با گذشت زمان و در طی سفرهای برون مرزی و اروپایی برخی از پادشاهان ایرانی و آشنایی آنان با سبک و نوع باغ وحش های دیگر کشورهای اروپایی، آنان را به ساخت باغ وحش با سبک جدید ترقیب نمود، به طوری که برای اولین بار، ساخت باغ وحش به سبک جدید به دستور ناصرالدین شاه قاجار در محل باغ لاله زار در خیابان لاله زار کنونی انجام گرفت.
با توجه به گستردگی جغرافیایی و تنوع آب و هوایی کشور ایران، باید گفت، این سرزمین زیستگاه تعداد نادری از حیوانات نظیر: گوزن زرد ایرانی و قوچ در شمال، پلنگ، یوز و درنا در جنوب و جنوب غرب، شیر ایران و دلفین و نهنگ در آب های خلیج فارس است که متاسفانه، عدم نگهداری صحیح و غفلت و نیز شکار بی رویه این حیوانات نادر موجب شده که تعداد زیادی از گونه های کمیاب جانوری با خطر انقراض روبرو شوند. بنابراین می توان از مهم ترین اهداف اصلی احداث باغ وحش به دو هدف کلی و هدف اختصاصی اشاره کرد:
اهداف کلی عبارتند از: گردآوری انواع جانوران زنده در محیطی مشابه زیستگاه طبیعی، ایجاد محیطی سالم جهت گذراندن اوقات فراغت، به ویژه برای کودکان و نوجوانان، ایجاد ارتباط بین طبیعت و شهروندانی که با زندگی شهری و ماشینی روز به روز از طبیعت فاصله می گیرند، ایجاد حس علاقه به مجموعه جهان هستی و تنوع زیستی و افزایش آگاهی های عمومی وبرانگیختن افکار عمومی نسبت به شناخت بخشی از منابع طبیعی و به وجود آوردن انگیزه برای حفاظت از آن است.
اهداف اختصاصی عبارتند از: آموزش، تحقیق، حفاظت و تفریح.
براساس گزارش رییس اداره ساماندهی دفتر حفاظت و شکار و صید سازمان محیط زیست در ایران حدود ۷۰ باغ وحش، مرکز نگهداری حیوانات و باغ پرندگان وجود دارد از بین این ها تنها ۱۴ باغ وحش مجوز سازمان محیط زیست دارند. مهم ترین باغ وحش ایران در شهرهای تهران، مشهد، شیراز، اصفهان، زابل، اراک، بابلسر، آمل و دزفول قرار دارند. در این باغ وحش ها انواع حیوانات گرمسیری و سردسیری اعم از گروه گوشت خواران، علف خواران و همه چیزخواران، دانه خواران، خزندگان و آبزیان نگهداری می شود.
تهران - موزه هنرهای معاصرموزه ها
موزه محل جمع آوری، تحقیق و حفظ آثار و شواهد برجای مانده از انسان ها ، آثار باقی مانده از مراحل تغییر و تحول منابع طبیعی و زیست محیط در طول تاریخ است. بشر همواره به دنبال تاریخ و هویت اصلی خود است که این مستلزم شناخت میراث فرهنگی به جا مانده از اجداد و گذشتگان است، در واقع همین احساس نیاز باعث به وجود آمدن موزه ها شده است.
بنابراین، نیاز به شناخت در مورد دست ساخته های یک ملت یا یک تمدن، نیاز به شناخت شیوه های هنری هر قوم یا یک ملت و مقایسه آن ها با سایر اشیای کشورها و تمدن های دیگر، نیاز به شناخت دانش و هویت هنر و تمدن گذشتگان و به ویژه حفاظت از ارزش های میراث فرهنگی گذشتگان از مهم ترین اهداف ایجاد موزه محسوب می شوند.
اولین بار، زمانی که ناصرالدین شاه قاجار به اروپا سفر کرد با مشاهده آثار و نقاشی های موجود در موزه های اروپا، اقدام به جمع آوری اموال و اشیای دربار و ایجاد محلی مانند موزه های اروپایی در کاخ گلستان کرد. ولی اولین موزه رسمی ایران، به دستور وزیر وقت، مرتضی قلی خان ممتازالملک، در سال ۱۲۹۵ هـ. ش، در یکی از تالارهای مدرسه دارلفنون دایر و «موزه ملی ایران» نامیده شد. ولی کوچک بودن این محل موجب شد، در سال ۱۳۰۴ هـ. ش، به دستور رضاخان، عمارت مسعودیه که به شاهزاده مسعود میرزا تعلق داشت، برای موزه در نظر گرفته شود. با افزایش اکتشافات و یافته های باستانی و تاریخی، سرانجام در ۱۲ آبان سال ۱۳۰۹ هـ. ش، قانون حفظ آثار ملی و نظارت بر آن ها توسط دولت تصویب شد و با تصویب این قانون، رضاخان دستور ساخت «موزه ایران باستان» را صادر کرد.
موزه آذربایجان
موزه آذربایجان در سال ۱۳۳۶، در کنار مسجد کبود تبریز، مشرف به خیابان امام قرار ساخته شد. البته ساختمان فعلی موزه در سال ۱۳۴۱ به طور رسمی کار خود را آغاز کرد. این موزه از دو بخش: باستان شناسی دوران قبل از اسلام از هزاره پنجم قبل از میلاد تا دوران ساسانی و باستان شناسی ایران در دوران اسلامی تا پایان عصر قاجار تشکیل شده است.
موزه آذربایجان، همچنین دارای تالار سکه و مهرهای شاهان و فرمانروایان در طول تاریخ است. بر روی این مهرها که از جنس های مختلفی چون انواع عقیق، یشم، سنگ سرخ، یمانی، فیروزه، یاقوت، طلا و نقره ساخته شده، علایم و نشانه های ملی، قومی، مذهبی، تجاری و حکومتی اقوام گوناگونی حک شده که در شهرهای مختلف ایران زندگی می کردند.
آثار بخش پیش از اسلام: جام زرین، موبند زرین، ریتون نقره ای، مجسمه سر شیر مربوز به دوران هخامنشی، یک قبضه شمشیر برنزی همراه با کتیبه ای به خط میخی، متعلق به دوران کاسی ها، تنگ ها و کاسه های شیشه ای مربو به دوران ساسانی.
آثار بخش پس از اسلام: چینی های دوره صفوی، قفل رمزی فلزی با ۴ عقربه و رمز ۶۵۵۳۶ متعلق به سال ۵۶۶ هـ.ق، کاسه برنزی مزین به آیات قرآنی و دعا معروف به جام شفابخش، سنگ نوشته ی معروف « بسم الله»
موزه مشروطه تبریز
موزه مشروطه در اصل، خانه ی «حاج میرزا مهدی کوزه کنانی» معروف به «ابوالمله» است که در تاریخ ۱۲۴۵ هـ. ش، در محله راسته کوچه و در غرب بازار تبریز ساخته شد. این خانه در زمان مشروطه، محل تجمع مشروطه خواهانی چون: ستارخان، باقرخان، ثقه الاسلام، حاج میرزا آقافرشی، حاج میرزا حسین واعظ بوده و در جنگ های ۱۱ ماهه تبریز علیه نیروهای دولتی، محل تشکیل جلسات مشروطه خواهان و ستاد فرماندهی به شمار می آمد. بنای تاریخی این خانه، با معماری دوره قاجار در سال ۱۳۵۴ هـ. ش، به شماره ثبت ۱۱۷۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در سال ۱۳۶۷ توسط میراث فرهنگی خریداری شد.
آثار موجود: قلمدان، عینک، دستخط و وسایل شخصی رهبران مشروطه، اسلحه یا تپانچه کمری ستارخان، تمبرهای عصر قاجار، تعدادی نشریه محلی و روزنامه های مختلف ایران آن زمان، مهر انجمن های انقلابی آذربایجان، نشان های لیاقت منقوش به عکس ستارخان و باقرخان، گلوله های توپ، فرش و تابلوفرش های مشروطه، عکس های تاریخی از دوران انقلاب مشروطه، تندیس شخصیت رهبران مشروطه، دفترچه هزینه های نهضت مشروطه به قلم حاج مهدی کوزه کنانی
موزه باستان شناسی اردبیل
موزه تخصصی باستان شناسی اردبیل با مساحت ۱۸۰۰ متر مربع در مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در سال ۱۳۹۰ ایجاد شد. این موزه که اولین موزه تخصصی در ایران به شمار می رود در خود ۵۰۰ اثر تاریخی متعلق به استان اردبیل را جای داده است. اشیای قرار گرفته در این موزه برحسب دوره تاریخی چیده شده است و علاوه بر این؛ در کنار این موزه سایت باستانی و تاریخی به مساحت ۱ هزارو ۸۰۰ متر مربع طراحی شده که قسمتی از تمدن اشکانی را معرفی می کند.
آثار موجود: انواع سفالینه های ساده و نقاشی شده، ظروف شیشه ای، ظروف چینی به رنگ های آبی و سفید، ابزار و ادوات مفرغی از دوره های مختلف تاریخی استان، نسخ خطی، سکه ها.
موزه مردم شناسی اردبیل
موزه مردم شناسی در میدان عالی قاپو شهر اردبیل و مجاورت بقعه شیخ صفی در محل حمام تاریخی ظهیر الاسلام واقع شده است. بنای اصلی این موزه که حمام است در نیمه دوم قرن هفتم هجری قمری توسط ظهیرالاسلام ساخته شد، در زمان قاجار شخصی به نام آقا نقی موتمن الرعایا، آن را خریداری و بازسازی کرد و در نهایت در سال ۱۳۷۸ سازمان میراث فرهنگی پس از خرید به مرمت آن پرداخته و آن را به موزه مردم شناسی تبدیل کرد.
آثار موجود در این موزه ظروف چای، صنایع دستی، تندیس انسان های ملبس به لباس های سنتی و آیینی هستند که صحنه های از آداب و رسوم، نحوه زندگی، لباس های محلی مردان و زنان، نحوه پخت غذاهای محلی و برگزاری مراسم ها و آیین های خاص استان و نیز حمام کردن به شیوه های سنتی و اشیای مربوط به حمام کردن در گذشته را به تصویر می کشد.
اصفهان - اصفهان - میدان نقش جهان
میدان در فرهنگ لفت فارسی به فضای بازی گفته می شود که محل برخورد چند خیابان در شهرها و روستاها است که از آن به عنوان محل تجمع مردم و یا برای روان سازی ترددها و ترافیک ها استفاده می شد. البته در فرهنگ فارسی برای میدان تعاریف مختلفی عنوان شده است، بدین معنی که از میدان گاهی برای رزم، گاهی برای خرید و فروش و گاهی برای عبور مرور ذکر شده است. در یک تعریف کلی؛ میدان ها در گذشته فضاهای باز و وسیعی در کنار راه ها یا تقاطع راه ها و خیابان ها بودند که دارای کارکرد اجتماعی، ارتباطی، تجاری، حکومتی، نظامی و یا ترکیبی از دو یا چند کارکرد بودند. از دیگر انواع کارکرد میدان ها در گذشته می توان به: میدان عمومی، میدان محله ای، میدان ورزشی، میدان برون شهری، میدان شهری، میدان ناحیه ای، میدان همسایگی اشاره کرد.
میدان عمومی: این میدان ها محل تجمع مردم بود، به همین دلیل در این میادین فضاهای عمومی چون: عبادتگاه و مساجد، نهرآب، آب انبار، فضاهای تجاری، بازار، حمام و مدرسه ساخته می شد.
میدان تجاری: شهرهای بزرگ علاوه بر میدان عمومی، دارای یک یا چند میدان با کارکرد تجاری بودند که برخی از این میدان ها محل خرید و فروش کالاهای خاصی به ویژه احشام و ملزومات آنان بودند.
میدان حکومتی: بیشتر برای تمرین های نظامی، سان و رژه ارتش و یا مجازات مجرمان استفاده می شد.
میدان محله ای: این میدان ها در مرکز محله ها قرار داشتند و به دو شکل راسته و گذرگاه و یا به صورت میدانچه در محل تقاطع چند راه یا در کنار راه بودند.
میدان ارتباطی: این میدان ها به تکیه نیز معروف بودند.
میدان ورزشی: این میدان ها مختص مسابقات ورزشی همچون میدان اسب دوانی بودند.
میدان برون شهری: تعدادی از میدان ها تجاری مثل میادین گوسفند فروشی، میادین میوه تره بار و یا برخی میدان های نظامی ، در بیرون شهر تاسیس می شدند.
میدان های شهری: این میدان ها در کنار یا امتداد راه های اصلی شهر که به یکی از دروازه های شهری منتهی می شد قرار داشت.
میدان های ناحیه ای: مختص به یک ناحیه شهری بود که در اکثر موارد میدان های تجاری درون شهری مانند میدان میوه تره بار در آن قرار داشتند.
میدان های همسایگی: برخی از محله به واحدهای کوچکی با نام گذر، کوی و ... تقسیم می شدند که به آن ها واحدهای همسایگی گفته می شدند. در این واحدهای همسایگی، در محل تقاطع راه های اصلی اشان میدانچه و تکیه هایی قرارداشتند که میدان های همسایگی گفته می شد.
اما امروز کارکرد میدان ها تغییر یافته و بیشتر عملکردهای کلاسیکی میدان ها به ساختمان ها و مجتمع های فرهنگی- تجاری منتقل شده اند و دیگر نمی توان عملکردهای گوناگون اجتماعی گذشته را از آن انتظار داشت. با افزایش تردد خودروها در شهرها، پدیده خیابان کشی باعث شد در محل تقاطع محورها، فلکه ها جای میدان ها را با قالب توزیع حرکت خودروها بگیرند.
مهم ترین میدان های شهری ایران عبارتند از: میدان عالی قاپو در اردبیل، سبزه میدان اصفهان، میدان نقش جهان اصفهان، میدان عتیق اصفهان، میدان آزادی در تهران.
تهران - محله ایران (آبسردار) - مدرسه سپهسالار
همه شهرها از مجموعه محله هایی تشکیل شده اند که از نظر ساختاری، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و طبقاتی دارای یکسری تشابه ها و تفاوت هایی هستند. در واقع محله از تجمع خانه ها، معاشرت نزدیک و محکم همسایگان و اتحاد غیر رسمی گروهی از مردم در یک فضای جغرافیایی خاص به وجود می آید.
پیدایش محله ها به شکل امروزی را باید نتیجه تجمع انسان های اولیه در دوران غارنشینی و کوچ نشینی به منظور مقابله با حیوانات و تامین امرار و معاش دانست. در واقع محله به عنوان پناهگاه انسانی به شمار می آمد که در نهایت پاسخگوی ارضای نیازهای جمعی بشر بود. در گذشته اجتماعات براساس ویژگی های قومی و قبیله ای شکل می گرفت ولی با گذشت زمان و به دلیل بروز عواملی چون، افزایش جمعیت، رشد تمدن و گسترش فرهنگ یکجا نشینی ساختار تشکیل تجمعات قومی و قبیله تغییر یافت و براثر وقوع جنگ های طولانی، مهاجرت ها و تقسیم کارها زندگی بشری از قالب قبیله ای در آمد و به زندگی محله ای تبدیل شد.
بر اساس بررسی های صورت گرفته در جغرافیایی شهری، تقسیم شهرها براساس ویژگی های اقتصادی- اجتمای اولین بار در دوره هخامنشیان بوده ولی در زمان ساسانیان ساختار شهرنشینی براساس ویژگی های طبقاتی صورت گرفت، به طوری که برج و باروهای داخل هر شهر براساس ویژگی های اقتصادی- اجتماعی آن محل ساخته می شد که همین باعث تقسیم شهر به طبقات و محله هایی چون محله حاکم نشین، محله طبقات وابسته به حکومت، محله عامه مردم و براساس نژاد، دین و خویشاوندی گردید. در دوران سلجوقیان نیز محله ها براساس ویژگی های قومی قبیله ای تشکیل می شد و هر محله دارای برج و باروی مخصوص بود.
ساختار شکل گیری محله، در دوران پس از اسلام نیز کماکان همانند دوران قبل از اسلام بود. بدین معنی که محله ها براساس نژاد، قوم، دین و خویشاوندی تقسیم می شد و نام محله ها نیز براین اساس انتخاب می شد. اما رفته رفته و با افزایش جمعیت و رشد تمدن شهرنشینی و نیز بروز یکسری نیازهای اجتماعی- اقتصادی هر محله نیاز به ایجاد یکسری فضا های عمومی چون بازار محلی، مغازه ها، مسجد، حمام، مدرسه، آب انبار محسوس شد که همین فضاهای عمومی خود به محله ها نوعی استقلال می داد و ساختار این فضاها به گونه ای بود که بین مردم یک شهر، ارتباط محله ای و هویت اجتماعی ایجاد می کرد.
بنابراین در یک نگاه کلی می توان محله را تداعی گر وجود زنجیره ای از خانواده هایی دانست که در یک فضای جغرافیایی با بافت و محدوده مشخص تا حدودی زیادی دارای ویژگی ها و ارزش های فرهنگی و اجتماعی مشابه ای هستند.
اصفهان - اصفهان - مسجد اماممساجد
مساجد به عنوان محل عبادت و مکان شکرگزاری و سجده گاه مسلمانان، از مهم ترین مکان های اعتقادی به شمار می رود. تاریخ احداث مساجد در ایران مصادف با ورود اعراب مسلمان به ایران است. بدین ترتیب که با حضور مسلمانان در سال ۱۳ هـ. ق در نقاط مختلف ایران و گرایش ایرانیان به مذهب اسلام، احتیاج به فضاهای عبادی سیاسی نماز جماعت و جمعه، آنان را به ساخت مساجد و مکان های عبادی وا داشت و باعث شد اولین مساجد در ایران احداث شود.
معماری مساجد ایرانی، در اوایل بیشتر متاثر از سبک و اسلوب معماری اولیه مسلمانان در سرزمین عربستان بود و معماران ایرانی به تقلید از معماران اعراب مساجدی را یک محوطه ای با دیوار خشتی و سایبانی از حصیر و چوب در نظر می گرفتند اما با گذشت زمان و بر حسب موقعیت جغرافیایی ایران و بارش برف و باران، معماران ایرانی اقدام به تلفیق معماری اسلامی و معماری بومی- ایرانی کردند و در ساخت مساجد از انواع قوس ها، طاق های ضربی، ایجاد گنبد بر روی پایه های چهار گوش و ایوان به سبک معماری دوره اشکانی، ساسانی و حتی هخامشی استفاده کردند. مهم ترین مشخصات مساجد عبارتند از: مناره، گنبد، حوض و وضوخانه.
اولین مسجد در ایران به دستور سعدابن ابی وقاص در کهندژ تیسفون ساخته شد. از دیگر مساجد قدیمی ایران می توان: مسجد جامع اسیر، مسجد جامع بخارا، مسجد آدینه، مسجد فهوج یزد، مسجد شوش، مسجد تاریخانه دامغان، مسجد دره شهر ایلام، مسجد یزد خواست و مسجد جامع اصفهان را نام برد.
آذربایجان غربی - چالدران - قره کلیساکلیساها
کلیسا به عنوان محل عبادت مسیحیان به شمار می آید. مورخان، تاریخ آغاز مسیحیت در ایران را به دوره اشکانیان و قرن اول میلادی نسبت می دهند. موافقت پادشاهان اشکانی با آزادی دین و عقیده مردم سرزمین های تحت حاکمیت، باعث شده بود تعدادی زیادی از مسیحیان و مبلغان مسیحی که مورد آزار و اذیت امپراطوری روم، قرار می گرفتند، وارد خاک ایران شوند و در این کشور در امنیت کامل به تبلیغ و انجام مراسم مذهبی خود بپردازند. مسلما مسیحیان برای انجام فعالیت های مذهبی خود نیاز به مکان های مذهبی چون کلیسا داشتند و همین احساس نیاز باعث احداث کلیسا در نقاط مختلف ایران شد. هرچند در طی دوره های مختلف تاریخی روند تاسیس کلیساها به کندی صورت گرفت ولی در سده های نخستین اسلامی مراکز مسیحی پراکنده ای در بین النهرین، آذربایجان، همدان، فارس، سیستان و بلوچستان، خراسان، آسایای مرکزی، سواحل خزر و ری احداث شد.
ساخت کلیسا در ایران بیشتر مربوط به سده هشتم هجری قمری و در زمان حکومت شاه عباس اول است. یکی از اقدامات شاه عباس تشویق ارامنیان به نقل مکان از ارمنستان و آذربایجان، و استقرار در شهرهایی چون اصفهان، گیلان و مازندران بود. اغلب این ارامنه صنعتکارانی بودند که شاه عباس برای تزیینات بیشتر بناهای اصفهان از هنر و توانایی آن ها استفاده می کرد. ساختار کلیساهای ایران ترکیبی از معماری ایرانی و غیر ایرانی است. در دوره قاجار وقوع جنگ ایران و روس بر سر قفقاز و شکست نیروهای ایران موجب جدا شدن مناطق مسیحی نشین قفقاز و ارمنستان از خاک ایران شد. به دنبال این شکست، عده زیادی از ارامنه آذربایجان از این ناحیه به داخل خاک روسیه مهاجرت کردند و کوشش دولت قاجار برای ماندنشان در آذربایجان ناکام ماند
و تعداد زیادی از آنان نیز به تدریج تا پس از جنگ جهانی اول خاک آذربایجان را ترک کردند و آنچه از قرن‌ها حضورشان در آذربایجان باقی ماند، میراثی از کلیساها و صومعه‌های پراکنده در این سو و آن سو بود.این کلیساها در تابستان سال ۲۰۰۸ میلادی با پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران تحت عنوان «کلیساهای ارامنه ایران» برابر کنوانسیون ۱۹۷۲ سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد یعنی یونسکو در فهرست میراث فرهنگی جهانی ثبت شدند و در پوشش حمایت و حفاظت بین‌المللی قرار گرفتند.
کلیسای تاتاووس یا قره کلیسا
کلیسای تاتاووس یا قره کلیسا از معتبرترین و پر نقش و نگارترین کلیساهای ارمنیان در ایران است که در جنوب ماکو و ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالداران در روستای قره کلیسا در استان آذربایجان غربی واقع شده است. بنای این کلیسا توسط تعدادی از مسیحیان ارمنی در سال ۳۰۲ میلادی به منظور یادبود یکی از حواریون حضرت مسیح به نام تاتائوس که در سال ۴۳ میلادی، همزمان با دوران حکومت اشکانیان برای ترویج دین مسیحیت وارد شمال غرب ایران شده بود ساخته شد. تاتائوس توانست گروه زیادی از جمله پادشاه ارمنستان و دخترش به نام های ساناتروک و ساندخت را به دین مسیحیت دعوت کند ولی بعد از مدتی ساناتروک پشیمان شده و به مخالفت با آیین مسیحیت می پردازد و دستور قتل تمامی مسیحیان حتی دختر خود و تاتاوس را می دهد.
بنابراین کلیسای تاتائوس را می توان اولین کلیسایی دانست که توسط مبشرین مسیح در دنیا ساخته شده است و همه ساله مراسم خاصی در سالروز شهادت تاتائوس که در هفته اول مرداد ماه می باشد برپا می شود. در این مراسم که ۳ روز برگزار می شود گروهی از ارمنیان ایران از شهرهایی چون تبریز، ارومیه، تهران، اصفهان، قزوین و ... به این محل می آیند و به برگزاری آیین هایی چون خواندن دعای کلیسا و انجام غسل تعمید کودکان و نوجوانان ارمنی با حضور اسقف اعظم می پردازند. عده ای معتقدند وجه تسمیه نام قره کلیسا به خاطر استفاده سنگ های سیاه در این بنا است. قره در زبان ترکی به معنی سیاه است، ولی باید توجه کرد که واژه قره در زبان ترکی علاوه بر این که به معنی سیاه می باشد بلکه دارای معانی دیگری چون: بزرگ، باشکوه، بلند، انبوه و خوش نشین است. کلیسا در طول تاریخ به دنبال حوادث زیادی نظیر زلزله ۱۳۱۹ میلادی، جنگ های ایلخانان، صفویان، عثمانیان و یورش مغول ها به ایران، آسیب های فراوانی دید. آخرین تعمیرات و بازسازی های انجام شده بر کلیسا، به درخواست اسقف ارمنی به نام ذکریا و به دستور عباس میرزا که در آن زمان ولیعهد فتحعلی شاه قاجار بود بازسازی و بخش های جدیدی در این کلیسا ساخته شد. در ضلع غربی کلیسای قدیمی که با سنگ های سیاه احداث شده بود ، تالار دیگری با سنگ های سفید و با تزیینات باشکوهی افزوده شد.
کلیسای تاتائوس یا قره کلیسا دارای دو گنبد بزرگ و کوچک هرمی شکل و ۱۲ ترک است. بخش قدینی با سنگ های سیاه رنگ و بخش جدید آن با سنگ های سفید ساخته شده است. در بخش خارجی کلیسای سیاه، طرح های زیبایی مانند گردونه خورشید و بقایای حجاری ها از بنای اولیه کلیسا دیده می شود و در بخش کلیسای سفید حجاری های از تصاویر انسانف نقوش گل و بوته و اشکال حیوانات وجود دارد.
قره کلیسا در تاریخ 18 خرداد 1387 به عنوان نهمین اثر ملی ایران و نیز جهت حفظ قدیمی ترین و برجسته ترین نمادهای معماری ارامنه جهان در فهرست جهانی یونسکو ثبت گردید.
زنجان - سلطانیه - گنبد سلطانیه
گنبد، در فرهنگ معماری نوعی پوشش منحنی شکل برای سقف یک مکان محسوب می شود که در گذشته معماران مناطق دور از جنگل همچون، مناطق فلات مرکزی ایران و میان رودان، مجبور بودند به دلیل کمبود چوب مناسب برای ساخت سقف های مسطح، از سقف های گنبدی شکل استفاده کنند. بنابراین گنبدها، سازه های نیم کره توخالی هستند که بیشتر به دلیل کمبود چوب در برخی از مناطق به جای سقف های تخت به کار برده می شود.
در فرهنگ لغت فارسی «گنبد»، طاق های بلند و عظیم مساجد و بناهای قدیمی دیگر آمده است که به شکل نیم کره نوک دار، هرمی شکل و یا مخروطی ساخته شده است که در اغلب موارد با کاشی کاری تزیین شده است. از سقف های گنبدی بیشتر در آرامگاه ها، شبستان های مساجد و امام زاده ها استفاده می شد.
براساس اسناد تاریخی، اولین گنبد ساخته شده در ایران، متعلق به دواران اشکانی و اوایل دوران ساسانیان است. ابن البلخی در کتاب خود آورده: «اردشیر شهر فیروز را بنا کرد و شکل آن مدور است چنانکه دایره پرگار باشد. در میان شهر آن جا که مثلاً نقطه پرگار باشد دکه انباشته برآورده است و نام آن ایوان کرده و بر سر آن دکه سای ها ساخته و در میان گاه آن گنبدی عظیم برآورده و آن را «گنبد کیرمان» گویند و طول چهار دیوار این گنید تا زیر قبه آن هفتاد و پنج گز است و این دیوارها از سنگ خارا برآورده است و پس از قبه عظیم از آجر بر سر آن نهاده و آب از یک فرسنگ از سر کوه رانده و به فواره بر این سر برآورده و دو غدیر است که یکی بوم پیر گویند و دیگر بوم جوان و بر هر غدیر آتشگاهی کرده است.»
گنبد سازی در دوران ساسانیان به اوج شکوفایی خود رسید و تا به امروز نیز ادامه داشته و مهم ترین نکته این که این سبک معماری در تمامی دوران تاریخ از نظم دقیق ریاضی در شکل بندی ساختمان تبعیت کرده، به نحوی که می تواند بدون احتیاج به گاه بست و کالبد و قالب در برابر همه نیروهای رانشی به خوبی مقاومت کنند.
مهم ترین گنبدهای عبارتند از: گنبد سلطانیه، گنبد شیخ جنید، گنبد علویان، گنبد عالی ابرقو، گنبد قابوس، گنبد غفاریه، گنید سبز، گنید کبود.
یزد - یزد - کاروانسرای امیرچخماق
کاروانسراها
کاروانسرا در گذشته محلی برای اسکان کاروان هایی بود که به منظور مسافرت، تجارت و زیارت از شهری به شهر دیگر در حال تردد بودند. این مکان ها بیشتر به شکل مربع، مستطیل یا هشت گوش بودند که با یک ورودی عظیم و بلند، با برج هایی در گوشه دیوارها که در اغلب موارد دارای بادگیر بودند ساخته می شد. این کاروانسراها از حجره های کوچک برای استراحت مسافران، سکوهایی به صورت تراس در اطراف حیاط و فضای کافی برای حیوانات بارکش تشکیل می شد، البته کاروانسراهایی که در دو طبقه ساخته می شدند، حجره های پایینی را برای انبار کالاها و حجره های بالایی را برای اسکان مسافران در نظر می گرفتند.
آنچه که امروزه ما به عنوان کاروانسرا می شناسیم در واقع تکامل یافته ایستگاه های پستی هخامنشی یا پناهگاه های بین راهی بودند که شهرهای مختلف دولت هخامنشی را به یکدیگر متصل می کرد. در دوره ساسانیان، به علت رونق تجارت، اتاق هایی در اطراف این ایستگاه ها ایجاد شد تا مسافران بتوانند استراحت نمایند. در دوره پس از اسلام معماری کاروانسراها و رباط ها از نظر تنوع نقشه ها رشد فراوانی یافت و نه تنها در مسیر شهرها و روستاها، معابر کوهستانی و نواحی کویری، بلکه در مراکز اقتصادی و راسته بازاها نیز با ویژگی های متفاوتی احداث شد. رباط ها در واقع کاروانسراهایی بودند که بیشتر برای نگهداری اسب و چهارپایان استفاده می شد. در دوره صفویه ساخت این بناها دچار تحول عظیمی شد و از نظر تنوع و نوع معماری به تکامل قابل ملاحظه ای رسید که باید علت آن را مدیون امنیت راه ها و گسترش تجارت دانست، بسیاری از کاروانسراهای این دوره که با طرح های چهار ایوانی، مدور، چندوجهی و چهار وجهی و نامنظم ساخته شده دارای تزیینات معماری چون: آجرکاری، کاشیکاری، گچ بری و سنگ کاری اند. همچنین کاروانسراها دارای انواع مختلفی اند که عبارتند از: کاروانسراهای شاهی، کاروانسراهای خصوصی، کاروانسراهای خیریه، کاروانسراهای دشت، کاروانسراهای کوهستان، کاروانسراهای درون شهری، کاروانسراهای برون شهر.
کاروانسرای شاه عباسی پیام
کاورانسرای شاه عباسی پیام در روستای پیام، یکی از روستاهای شهر مرند در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. این کاروانسرا، در دوران حکومت مغولان و صفویان از جمله مهم ترین استراحتگاه های میان راهی آن زمان به شمار می رفت. کاروانسرای پیام از نظر ساختار معماری دارای ساختمان مستطیلی به طول ۶۲ و عرض ۴۸ متر است که در چهار گوشه آن، چهار برج مدور به قطر ۷ متر و حیاط مرکزی وسیع می باشد. این کاروانسرا از نوع کاروانسراهای چهار ایوانی است که متشکل از سردر بلند، گنبدخانه ی حیاط مرکزی به شکل هشتی، اتاق ها و ایوان های مشرف به حیاط برای اقامت کاروان ها می باشد.
کاروانسرای مرنجاب
کاروانسرای مرنجاب، به صورت قلعه در ۵۰ کیلومتری آران و بیدگل و ۶۰ کیلومتری کاشان در استان اصفهان ساخته شده است. این کاروانسرا در سال ۱۰۱۲ هـ. ق به دستور شاه عباس صفوی در مسیر جاده ابریشم بنا گردید. شاه عباس صفوی پس از اطلاع از حمله ازبک ها و افغان از مسیر دریاچه نمک به کاشان و قصد پیشروی آن ها به طرف اصفهان دستور ساخت یک پایگاه نظامی در منطقه کویر مرنجاب را داد تا از این طریق جلوی تهدید ازبک ها و افغان ها را بگیرد. در بالای کاروانسرا سنگرهای دیدبانی برای استقرار ۵۰۰ سرباز تعبیه شد تا بتوانند از قلعه و نیز امنیت عبور کاروان ها و حاملین کالا از چین به اروپا و بالعکس را تامین کنند.
کاروانسرای مرنجاب، از چند اتاق، شاه نشین و اصطبل های متعدد تشکیل شده است که به دور حیاطی در ابعاد ۲۰ در ۳۰ متر با مصالحی چون گچ و آجر ساخته شده است. در ضلع جنوبی کاروانسرا برکه بزرگ آبی با آب شیرین در ابعاد ۴ در ۱۰ متر آن هم در کویر نمک و شوره زار وجود دارد که این خود یکی از مهم ترین ویژگی منحصر به فرد این کاروانسرا به شمار می آید. نقشه کاروانسرا مرنجاب مربعی شکل است و ۶ برج در حصار این کاروانسرا وجود دارد.
کاروانسرا مرنجاب در مراحل مختلف توسط اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان بازسازی شد و در حال حاضر نیز دارای امکانات کامل آب و برق است. همچنین این کاروانسرا یکی از مهم ترین رصدگاه های ایران است که اختر شناسان و دوستداران علم ستارگان می توانند از نقاط مختلف کشور به این مکان مراجعه کنند و به وسیله تلسکوپ ها و دوربین های مخصوص به رصد ستارگان و اجرام آسمانی بپردازند.
آذربایجان شرقی - مراغه - رصدخانه مراغه
علاقه به مطالعه و بررسی ستارگان و تاثیر این اجرام آسمانی بر زندگی بشر از دیرباز مورد توجه ایرانیان بوده به طوری که با مطالعه آثار برجای مانده از ایران قدیم، در می یابیم که اطلاعات ارزشمندی درمورد آخرین اکتشافات علوم نوین و علم ستاره شناسی برجای مانده است. یکی از مهم ترین روش مطالعه ستاره ها، مشاهده و رصد آنان است. اما به دلیل وجود فاصله زیاد بین زمین و اجرام آسمانی، بشر همواره به فکر یافتن ابزاری برای رصد این اجرام بودند که در نهایت نتیجه این تفکر در گذشته دستیبابی به ابزاری چون سدس و اسطرلاب و امروزه تلسکوپ بوده است.
البته مکان هایی که برای مشاهده، بررسی و اندازه گیری اجرام و پدیده هایی آسمانی ساخته و ابزار مشاهده این اجرام در ان قرار گرفته است رصد خانه گفته می شود. از ابزارآلات موجود در رصدخانه های گذشته می توان به سُدس و اسطرلاب اشاره کرد، ولی امروزه رصدخانه ها مجهز به تلسکوپ های بزرگ نوری یا رادیویی هستند که در اتاق های گردنده نصب می شود.
سدس، به شکل کمانی از دایره است که هر چه شعاع این کمان بزرگ تر بود امکان اندازه گیری دقیق تری وجود داشت.
اسطرلاب، یکی دیگر از ابزارهای ستاره شناسی است که به شکل صفحه مدور فلزی از جنس برنز یا برنج و گاهی نیز از جنس آهن و فولاد بود که به صورت بسیار دقیق، ظریف و مستحکم ساخته می شد. از این دستگاه برای محاسبات کارهای نجومی از قبیل: جستجوی ارتفاع و زاویه آفتاب، محل ستارگان و سیارات، منطقه بروج و نیز برای به دست آوردن طول و عرض جغرافیایی مناطق در شبانه روز و تمام فصول، برای به دست آوردن ارتفاع کوه ها و پهنای رودخانه ها و دیگر ناهمواری های زمین، تعیین ساعات طلوع و غروب ستارگان ثابت و سیاراتی که نام آن ها بر دستگاه اسطرلاب نوشته شده بود، استفاده می شد.
ساخت رصدخانه در گذشته در میان اقوام و ملل قدیم رایج بوده به طوری که با بررسی اسناد تاریخی پی می بریم در زمان کلدانیان نیز مکان هایی را برای رصد ستارگان ایجاد کرده بودند. اما آنچه امروزه از رصد خانه ها برجای مانده نشان می دهد نخستین رصدخانه به صورت پیشرفته از حدود سال ۲۱۲ هجری در بغداد ساخته شد که دو اخترشناسان برجسته آن زمان یعنی فضل بن نوبخت اهوازی و محمد بن موسی خوارزمی اداره آن را برعهد ه داشتند. پیشرفت رصدخانه ها با ساخت رصدخانه مراغه در قرن هفتم به اوج خود رسید ولی دوران شکوفایی رصدخانه در سده نهم هجری یعنی زمان ساخت رصدخانه الغ بیگ بود.
رصدخانه ها از نظر معماری، ساختمانی گنبدی شکل است که تلسکوپ را از گزند باد، باران و برف دور نگه می دارد. در گنبد رصدخانه دریچه ای تعبیه شده است که با کنار رفتن دریچه می توان با تلسکوب آسمان را مشاهده کرد. به طور معمول این بناها را دور از نور شهر و در بالای کوه ها و ارتفاعات و یا کنار اقیانوس ها احداث می کردند تا از مزاحمت ابرها، گرد و غبار، روشنایی شهر ها و خیابان ها به دور باشند.
از مهم ترین رصدخانه های ایران می توان: رصدخانه مراغه، رصدخانه عبدالرحمن صوفي رازي در شهر ری، رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی در تبريز، رصدخانه ابوریحان بیرونی در شيراز، رصدخانه بخش فیزیک دانشگاه فردوسی مشهد، رصدخانه خورشیدی مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران، رصد خانه آلاشت مازندران ، رصد خانه دانشگاه کاشان، رصدخانه ملي ايران، رصدخانه شهرگور را نام برد.
اصفهان - اصفهان - چهلستونعمارت ها
هنر معماری همچون هنرهای دیگر در نزد ایرانیان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سبک معماری عمارت ها و خانه های ایرانی نه تنها تحت تاثیر عوامل زیادی چون: موقعیت جغرافیایی، تنوع آب و هوایی، آداب و رسوم، مراسم مذهبی، روحیه، اخلاقیات و نیز: موقعیت شغلی، طبقه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی مالکان عمارت ها و خانه ها قرار داشته، بلکه از اصول معماری خاصی مانند جنبه انسانی معماری، رعایت میزان و تناسب، استفاده از مصالح بومی، فن اجرای نقشه ، توجه به قسمت درونی بنا به منظور حفظ کرامت انسانی و در نهایت توجه به حیاط پیروی می کرده است.
معماران و هنرمندان ایرانی همچنین، دقت و وسواس خاصی در تزیین و خلق زیبایی در بناها داشتند، به طوری که این ذوق و خلاقیت ها را می توان در حکاکی های به جا مانده بر روی سنگ ها، گچکاری ها، نقاشی ها، آیینه کاری ها، کاشی کاری ها و مزاییک کاری های صورت گرفته بر معماری های برجای مانده به خوبی مشاهده کرد.
عمارت اعیانی تبریز
عمارت اعیانی یا خانه امیر نظام گروسی از جمله عمارت های باقی مانده از دوره قاجار است که در زمینی با مساحت ۳ هزار متر مربع در محله ششگلان تبریز واقع شده است. این عمارت در دو طبقه با زیربنای ۱۵۰۰ متر مربع دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی با باغچه ها، حوض ها، ۱۶ ستون با سرستون های زیبا، پنجره های مشبک ارسی با شیشه های رنگی، گچبری های نمای شمالی و جنوبی، آینه کاری و گچبری های تالارهای داخلی و پذیرایی ها ساخته شده است.
خانه امیر نظام گروسی که موزه قاجار تبریز نیز خوانده می شود در سال ۱۳۷۰ توسط میراث فرهنگی خریداری و با شمار ۱۷۴۹ در فهرست آثار ملی کشور ثبت گردید. در سال ۱۳۸۴ موزه قاجار راه اندازی شد که تالارهایی برای نمایش بافته، چینی، آبگینه، سکه، ابزار موسیقی، خاتم و ابزارهای فلزی دوره قاجار اختصاص یافته است.
عمارت شهربانی ارومیه
عمارت شهربانی، در سال ۱۳۰۷ به دستور رضاشاه و با کاربری نظامی- اداری در مرکز شهر ارومیه و میدان توپخانه قدیم ساخته شد. مصالح اصلی این عمارت که آجر، گچ و سنگ در نمای بیرونی استفاده شده توسط معماری به نام «مشهدی محمدحسین معمار» معروف به «ملا اوستا» بنا شده شده است. نقشه ساختمان به شکل مدور ساخته شده که با توجه به نوع کاربری اولیه، بنا دارای فضاهای داخلی زیادی است که به وسیله راهروی مرکزی به هم متصل می شوند.
عمارت شهربانی که به عمارت کلاه فرنگی نیز معروف است در سال ۱۳۶۰ از ماهیت نظامی- اداری به کاربری مسکونی درآمد و این کار باعث به وجود آمدن تغییراتی در عمارت شد و در نهایت این عمارت با شماره ۲۷۶۱ در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده و در مالکیت سازمان میراث فرهنگی است.
عمارت عالی قاپو
عمارت عالی قاپو، به دستور شاه عباس اول در سال ۱۰۵۴ هـ. ق، در محدوده میدان نقش جهان اصفهان ساخته شد. این عمارت که در گذشته به نام های علی قاپو، دولتخانه مبارکه نقش جهان و قصر دولتخانه نامیده می شد از ۵ طبقه تشکیل شده است و طبقه سوم دارای ایوان بزرگی با هیجده ستون بلند است. مهم ترین ویژگی این بنای باشکوه، گچبری های طبقه آخر است که با هنرمندی رضا عباسی از هنرمندان برجسته عصر صفوی بر طاق ها و دیوارهای این تالار نقش بسته و به اتاق موسیقی یا اتاق صدا معروف است. البته علاوه بر این شاهکار هنری، هر طبقه تزیینات خاص خود را دارد.
به طور کلی عمارت عالی قابو، نه تنها محل پذیرایی های رسمی شاه عباس اول بود بلکه محل سان قشون و هدایای سفرا، تماشای مناظر، تماشای مسابقه چوگان، چراغانی، آتش بازی و نمایش های میدانی پهلوانی نیز بود.
عمارت عین الدوله
عمارت عین الدوله، توسط عین الدوله، صدراعظم مظفرالدین شاه، در تهران، در مساحتی حدود ۱۱ هزار و ۹۰۰ متر مربع و زیربنای ۸۰۰ متر مربع و در دو طبقه ساخته شده است. این عمارت، که در خیابان مبارک آباد پاسداران واقع شده، شامل دو طبقه است که طبقه همکف دارای یک شاه نشین با سقف آیینه کاری شده، نقاشی دیواری، گچ بری و قاب بندی تزیین شده است.
عمارت عین الدوله در پایان جنگ جهانی دوم و زمان برگزاری کنفرانس تهران، محل اقامت استالین، چرچیل و روزولت بود. این عمارت در دوره پهلوی، به بصیرالدوله هروی فروخته شد و بعد از مرگ وی مالکیت این عمارت ابتدابه پسرش دکتر نصرت الله هروی و سپس به دخترش شیرین هروی رسید. اما در ۱۳۷۶ هـ.ش، مالکیت این باغ با توافق تنها وراث وی در اختیار شهرداری قرا گرفت و در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
عمارت مستوفی الممالک
عمارت مستوفی الممالک، متعلق به میرزا حسن خان مستوفی الممالک در دوره سلطنت ناصرالدین شاه در محله سنگلج تهران است. این عمارت در سال ۱۳۱۱ هـ. ق و با نظارت محمد تقی خان، رییس بنا خانه و معمار باشی، به سبک بناهای اروپایی ساخته شده است. به همین دلیل می توان گفت این عمارت اولین عمارت ساخته شده به سبک فرنگی است که در آن بیشتر از تزیینات و گچبری های فرنگی استفاده شده است.
عمارت مستوفی الممالک دارای ویژگی منحصر به فردی است که عبارتند از: در ورودی چوبی دولنگه، آستانه کتیبه دار با هفت پله مرمر با دو ستون در بالای آن، گچ بری های نقش حیوانات افسانه ای با سر انسان و بدن شیر، انسان بالدار یا فرشته، گل و گیاه به شکل پیچک یا طرح اسلیمی دسته گل، گل و گلدان، سبد پرمیوه، انواع پروانه ها، پرندگان شکار شده و آویخته مثل قرقاول ، اردک.
عمارت ذوالفقاری
عمارت ذوالفقاری یا عمارت کلاه فرنگی توسط حسین قلی خان نظام العداله، از سرداران جنگ هرات و فرد با نفوذ ولایت خمسه، در محله ای به نام دالان آلتی، ضلع شمالی سبزه میدان و مسجد جامع شهر زنجان ساخته شده است. این عمارت ترکیبی از سبک معماری عصر قاجاریه و سبک معماری غربی و برگرفته از بناهای گوتیک اروپایی است که در دو طبقه بنا شده و متشکل از قسمت های اندرونی و بیرونی است.
عمارت ذوالفقاری، یکی از اولین نمونه های پوشش شیروانی در زنجان است که از تزیینات متنوعی چون تزیینات فلزی، سنگی، آجری، گچی، چوبی و کاشی برخوردار است و در پایین دیوارهای طبقه همکف کاشی کاری برجسته با رنگ قهوه ای، زرد و قرمز صورت گرفته و تزیینات سنگی و گچی بیشتر در ستون های ورودی همکف و ایوان های ستون دار طبقه اول دیده می شود. این عمارت در سال ۱۳۷۵ با شماره ثبتی ۱۸۵۲ در فهرست آثار مل کشور به ثبت رسد. و در سال ۱۳۸۶ با انتقال مردان نمکی و آثار به دست آمده از معدن نمک چهرآباد به موزه موقت مومیایی ها تبدیل شد و در سال ۱۳۸۸ اولین موزه باستان شناسی استان در این عمارت افتتاح شد.
عمارت باغ ارم
عمارت باغ ارم، در دامنه کوه آسیاب سه تایی واقع شده که از شمال غربی به خیابان آسیاب سه تایی، از شمال شرقی به بلوار ارم و از شمال به میدان ارم در شیراز محدود می شود. این عمارت، توسط جانی خان قشقایی و پسرش محمدقلی خان در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شد ولی ساختمان کنونی عمارت در زمان ناصرالدین شاه قاجار به دستور میرزا حسن علی خان نصیرالملک طبق معماری دوره صفویه و قاجاریه و در سه طبقه احداث شد. از ویژگی های بارز طبقات این عمارت وجود حوض با آب نما و طاق هایی با کاشی های هفت رنگ در طبقه همکف، ایوانی دو ستونی با کاشی های هفت رنگ مزین به مجالسی از سواران، زنان و گل ها، تالارها بزرگ و کوچک در طبقات دوم و سوم، وجود سنگ های آهکی با نقوش برجسته داریوش به تقلید از نقش های تخت جمشید و دیگر هنرنمایی هایی که باید از نزدیک آن را دید.
باغ و عمارت ارم، در سال ۱۳۴۵ هـ.ش، پس از خریداری توسط دانشگاه شیراز خریداری مرمت شد و در سال ۱۳۵۸ این بار به وسیله سازمان میراث فرهنگی بازسازی شد و امروزه به باغ گیاه شناسی تبدیل شد و همچنان در اختیار دانشگاه شیراز قرار دارد.
کرمان - کرمان - حمام گنجعلی خان
حمام ها
حمام، در گذشته «گرمابه» نامیده می شد، در واقع گرمابه ساختمانی گرم، متشکل از رختکن یا سربینه، گرمخانه، خزینه، تون و انبار سوخت بود که نه تنها محلی برای شستشو و نظافت بود، بلکه محلی برای تجمع و دیدار مردم نیز به شمار می آمد. ابن اخوه در کتاب «آیین شهرداری»، در خصوص ساختمان گرمابه نوشته است: بدان که اثر طبیعی گرمابه، گرم شدن به وسیله هوای آن و خیس شدن به وسیله آب آن است؛ سرای اول خشک کننده و خیساننده و سرای دوم گرم و نرم کننده و سرای سوم گرم و خشک کننده است. علاوه بر این گرمابه ها در گذشته در مناسبت های مختلفی چون: عید نوروز، مراسم عروسی، به هنگام سفرهای زیارتی، دیدار با بزرگان، آشتی دادن افراد و ده ها موارد دیگر کاربردهای مهمی داشت.
هرچند روند ساخت حمام در دوره پس از اسلام رونق داشت و تا اواخر دوره قاجار و حتی تا به امروز ادامه یافت ولی کشف حمام در بناهای تخت جمشید، گویای قدمت ساخت گرمابه در دوران پیش از اسلام است. با این وجود، باید گفت؛ رونق ساخت حمام به دوره صفویه برمی گردد. به طور که در این دوره، تعداد زیادی حمام در شهرهای مختلف ایران ساخته شده که برخی از آن ها در نوع خود شاهکاره ای هنری به شمار می آیند.
حمام كردشت
حمام کردشت یكی از حمام های قدیمی آذربایجان است كه با معماری اصیل سنتی در روستای كردشت از توابع جلفا و در كنار رود ارس ساخته شده است. این حمام به دستور شاه عباس صفوی در داخل باغی بزرگ با یك هشتی به صورت هشت ضلعی احداث شد.
حمام کردشت در ابتدای احداث، فقط مورد استفاده پادشاهان بود ولی در دوره قاجار، به دستور آقامحمد خان قاجار، تغییراتی در آن داده شد و بعد از آن برای استفاده عموم مردم بهره برداری شد. اما در سال ۱۳۸۴ ، این حمام پس از بازسازی توسط سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی به موزه تبدیل شد. از ویژگی های مهم این حمام وجود آهک بری های زیبا بر روی گنبد سربینه، سرستون های مقرنس که به وسیله ملات سرب به ستون متصل شده و محل جوش آب از میان فلزی آلیاژ مشهور به هفت جوش را می توان نام برد.
حمام مهرآباد
حمام مهرآباد، از حمام های قدیمی استان آذربایجان شرقی در شهرستان بناب است که متعلق به دوره صفویه می باشد. این حمام همانند اکثر حمام های دوره صفویه از: تالار رخت کن، محل نظافت، تالار شستشو، گرم خانه و خزینه تشکیل شده است.
حمام مهرآباد، تا سال ۱۳۷۵ در مالکیت بخش خصوصی بود. اما در سال ۷۵ توسط شهرداری خریداری شد و پس از مرمت توسط سازمان میراث فرهنگی، در سال ۱۳۷۸، به شماره ۲۵۱۴ در فهرست آثار ملی قرار گرفت و در سال ۱۳۸۲ به موزه مردم شناسی جنوب سهند تبدیل شد. در این حمام آثار مربوط به: آلات و ادوات موسیقی، صنایع پارچه بافی، روشنایی، زیورآلات، پوشاک، تدفین، طب سنتی، ادعیه، طلسم، ابزار سنتی کشاورزی، دست بافته های سنتی، آهنگری و ظروف مربوط به مردم شهرستان هایی چون: هشترود، مراغه، بناب، عجب شیر و ملکان به نمایش گذاشته شده است.
حمام علیقلی آقا
حمام علیقلی آقا، در نیمه اول قرن دوازدهم هجری قمری، توسط علیقلی آقا از خواجگان حرم شاه سلیمان و سلطان حسین صفوی در خیابان مسجد سید در محله بیدآباد اصفهان ساخته شده است. این حمام از دو حمام بزرگ و کوچک تشکیل شده است که همانند دیگر حمام های سنتی ایران دارای فضاهای اصلی: بینه، میاندر، گرمخانه، چال حوض، ورودی هشتی، نوره کش خانه، خزینه، انبار سوخت ودالان گاورو یا محل کشیدن آب است. حمام بزرگ شامل سکوهای محل نشستن، تعویض لباس و استراحت مراجعین، جای کفش در زیر سکوها، چال حوض است. در قسمت چال حوض، استخر بزرگی برای شنا و آب تنی تعبیه شده است که در دو طرف آن دو شاه نشین است که گفته می شود یکی برای پرش و شیرجه و دیگری برای جایگاه تماشاچیان بوده است . آب این حمام از چاه و استخر گاورو در انتهای حمام تامین می شد که با حرکت گاو در دالان آب از چاه کشیده شده و داخل استخر ریخته می شد.
حمام گنجعلی خان کرمان
احداث حمام گنجعلی خان، در طول سال های ۱۰۰۷ تا ۱۰۲۹ هـ. ق، یعنی در دوره صفویه، به دستور گنجعلی خان، حاکم کرمان، شروع شد و با تلاش پسرش، علیمردان خان، به شکل امروزی درآمد. بنای این حمام توسط هنرمندانی چون؛ سلطان محمد معمار یزدی و خطاط مشهور، علیرضا عباسی ساخته شد. مساحت این حمام ۱۰۰۰ متر مربع است و از بخش هایی چون: سردر ورودی، رختکن، گرمخانه، حاکم نشین و نظافت خانه تشکیل شده است.
حمام گنجعلی خان، در سال ۱۳۴۷ توسط میراث فرهنگی مرمت شد و از حالت حمام درآمد و به موزه گنجعلی خان تغییر نام داد و امروزه نیز موزه مردم شناسی نامیده می شود. ویژگی های مهم این حمام: گچ بری، کاشی کاری، مجسمه سازی، نگارگری، مقرنس کاری، حجاری و سنگ کاری های بی نظیر است که باعث شده این حمام به یکی از حمام ها و شاهکارهای معماری دوره صفوی تبدیل شود. از آثار موجود در این حمام می توان: ظروف چای خوری، صنایع دستی، تندیس انسان های مومی ملبس به لباس های سنتی مردم کرمان، صحنه هایی از حمام کردن به شیوه سنتی و اشیای مربوط به حمام کردن را نام برد.
حمام گله داری
حمام گله داری، تنها حمام باقی مانده قدیمی در بخش مرکزی شهرستان بندرعباس در استان هرمزگان است. این حمام با پنج گنبد بزرگ و کوچک در دوره قاجاریه ساخته شده و همانند حمام های این دوره دارای فضاهای بینه، سربینه گرمخانه و خزینه است و سیستم گرمادهی حمام از طریق انبار سوخت، آتشدان، دودکش ها، ریگ و گودال جمع آوری خاکستر بود و آب مورد استفاده در آن از طریق چاهی به عمق ۱۰ متر تامین می شد.
در ساخت حمام گله داری از سنگ های دریایی، اسفنجی، ساروج محلی و گچ دستکوب استفاده شده است این حمام توسط حاج شیخ احمد گله داری وقف شد و در سال ۱۳۷۴ با شماره ۲۰۰۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و امروزه به موزه مردم شناسی تبدیل شده است.
مازندران - پل ورسکپل ها
پل ها گذرگاه هایی بر روی رودها و دره ها هستند که به منظور تسهیل در رفت و آمد و کنترل طغیان آب رودخانه های غیر قابل کنترل، ساخته شده است . فرآیند ساخت پل از زمانی شروع شد که بشر برای تسهیل تردد خود از روی نهرها، دره ها، مسیل ها و دسترسی آسان به این اماکن، به فکر قرار دادن تنه درختان و سنگ ریزه ها بر روی رودخانه ها، به منظور مهار آب و مشخص کردن مسیر جریان آن ها افتاد.
هرچند قدمت ساخت پل در ایران به دوره هخامنشیان می رسد ولی از این دوره غیر از پایه های چند پل چیزی باقی نمانده است، ولی یکی از مهم ترین دوره های پل سازی ایران قبل از اسلام، مربوط به عصر ساسانیان است که با وجود گذشت ۱۵۰۰ سال هنوز حدود ۷۴ پل از آن دوره باقی مانده که برای مثال می توان پل دختر در استان لرستان روی کرخه را نام برد. پس از اسلام، صنعت پل سازی در دوره صفویه، به اوج شکوفایی رسید و این دوره با ۱۴۳ پل، یکی از درخشان ترین دوره های پل سازی در ایران به شمار می رود.
پل خداآفرین
پل خداآفرین، متشکل از دو پل مستقل است که در شهرستان کلیبر در استان آذربایجان شرقی، بر روی رودخانه ارس ساخته شده است. پل اول با طول ۱۶۰ متر و ۱۵ طاق جناقی- هلالی و با ابعاد نامساوی، متعلق به دوره سلجوقی و در واقع از مشترکات ایران و جمهوری آذربایجان به شمار می آید. این پل همچنین، از مصالحی چون سنگ های قلوه و لاشه در قسمت پایه ها و آجر در ساختمان طاق ها و ملات آهک و گچ ساخته شده است. پل دوم خداآفرین، متعلق به دوره صفوی است که با فاصله حدود ۱۰۰ متر با پل اول و با ۱۲۰ متر طول، ۱۰ طاق، از مصالح سنگ تراشیده همراه با ملات گچ و آهک ساخته شده است.
قاری کوپوسی از جمله پل های تاریخی و مشهور استان آذربایجان شرقی است که بر روی رودخانه «میدان چایی» در خیابان ثقه الاسلام شهر تبریز واقع شده است. از آنجا که هزینه احداث پل را پیرزنی به عهده گرفته است آن را «قاری کورپوسی» نام نهاده اند. کلمه «قاری» در زبان ترکی به معنای «پیرزن» و «کورپی» به معنای «پل» است.
قاری کورپوسی در واقع بازار بزرگ و بخش شمالی شهر را که شامل ششگلان و دوه چی یا همان شتربان می باشد را به هم متصل می نماید. این پل در ابتدای ساخت دارای هشت دهنه با قوس های مدور بود ولی در اواخر دوران قاجار سرستون های کله قوچی و چراغ های قدیمی نیز بر آن اضافه شد. پل پیرزن در تاریخ ۱۳۷۹/۹/۲۰ با شماره ی ثبتی ۲۹۲۱ در فهرست آثار ملی قرار گرفت.
پل دختر میانه
پل دختر در فاصله ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر میانه و در دامنه شرقی قافلانکوه، بر روی رودخانه قزل اوزن ساخته شده است. این پل از سه دهانه بزرگ و محکم با پایه های آجری بر روی آب برهای سنگی تشکیل شده است. به عقیده باستان شناسان ساخت اولیه این بنا متعلق به دوره ساسانیان می باشد، اما با توجه به سبک معماری و ویژگی های آن، می توان تاریخ ساخت این پل را به قرن ۸ هجری نسبت داد.
پل میمند
پل میمند، از پل های دوره صفویه در استان آذربایجان غربی است که بر روی رودخانه گدار در کنار روستای میمند شهرستان نقده ساخته شده است. بقایای این پل نشان می دهد، این پل در گذشته، شاه راه ارتباطی بین سه شهر مهاباد، نقده و ارومیه بوده است ولی از آن جا که پایه های آن بر روی بستر رودخانه خروشان گدار ساخته شده از پی سازی محکمی برخوردار نبود.
پل تاریخی میمند از دو پایه سنگی مکعبی تراش دار، آجر و سه دهانه ساخته شده که دهانه وسطی، از دهانه های کناری بزرگ تر است. مصالح مورد استفاده در این پل: آجر، ملاط آهک و در بخش فوقانی سنگ های درشت رودخانه است.
پل گاومیشان
پل گاومیشان، در شهرستان دره شهر استان ایلام، بر روی رودخانه سمیره ساخته شده است. این پل با دهنه ایی به عرض ۵۰ متر، بزرگ ترین دهنه پل کشور است که در دوره ساسانیان احداث شد. این پل دارای پنج چشمه بزرگ است است که پایه ها و تکیه گاه های اصلی پل دایره ای شکل و قطور است.
پایه های اصلی پل گاومیشان، از چیده شدن سنگ های مکعبی بزرگ و تراشیده شده در ابعاد مساوی بر روی به وجود آمده است. مصالح اصلی مورد استفاده در این پل، سنگ، آجر و ملاط گچ است. از دیگر ویژگی های بارز این پل وجود طاقچه های مسدود و باز و نیز موج شکن های است که به وسیله آن راهروها با چند پله به هم متصل می شوند.
پل تاریخی گاومیشان در سال ۱۳۷۷ توسط سازمان میراث فرهنگی کشور در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
سی و سه پل
سی و سه پل، با طول تقریبی ۲۹۵ متر و عرض ۱۳.۷۵ متر در سال ۱۰۱۱ هجری و در زمان صفویه بر روی رودخانه زاینده رود در شهر اصفهان ساخته شد. این پل توسط الله وردی خان سپهسالار در دو طبقه احداث شد و چهار باغ عباسی را به چهارباغ بالا متصل می کرد.
سی و سه پل که به نام الله وردی خان هم معروف است دارای نام هایی دیگری چون پل جلفا، سی و سه چشمه، چهار باغ و زاینده رود است، در دوره صفویه محل برگزاری جشن «آبریزان» یا «آبریزکان» بود. از ویژگی های مهم این پل وجود پیاده روی مسقف در طبقه پایین و بالای پل است. عمده مصالح به کار رفته در این پل؛ آجر با ملات گچ در تمام بدنه و و طاق های طبقه بالا و سنگ با ملات ساروج در پایه ها و برج های کناری طبقه پایین است
پل مشیر
پل مشیر الملک در سال ۱۲۸۸ هـ. ق، به دستور حاج میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک، حاکم فارس، بر روی رودخانه دالکی در مسیر راه برازجان – شیراز در استان بوشهر ساخته شده است. این پل تاریخی که به منظور انجام امور تجاری و یک راه ارتباطی بین فارس و بوشهر در دوره قاجاریه به شمار می آمد، دارای ۶ دهانه است که دهانه وسطی از دیگر طاق ها بلندتر و پهن تر است. به دلیل خروشان بودن رودخانه دالکی، پایه های این پل در دو جهت مخالف و موافق جریان رودخانه، دارای موج شکن های مثلثی و موج شکن مدور است. حاج محمد رحیمی، معمار معروف محلی در ساخت این پل از مصالحی چون، قلوه سنگ و ملاط ساروج و گچ استفاده کرد و نمای بیرونی و سطح روی آن را با آجرکوره ای تزیین کرده است.
پل بازارک
پل بازارک، در زمان حکومت قاجاریه بر روی رودخانه سیاب یا سیاه آب که در گذشته در منطقه رباط کریم جریان داشت و یکی از راه های مهم ارتباطی و عبور کاروان ها و مسافران رباط کریم به ساوه به شمار می رفت، ساخته شد. در واقع این پل، در گذشته و در زمان جریان رودخانه سیاب، به عنوان تنها راه ارتباطی بین کاروانسرای حاج کمالی در شرق رودخانه یعنی رباط کریم و قلعه سنگی در غرب رودخانه، از اهمت بالایی برخوردار بود.
پل بازارک دارای سه دهنه طاق است که دهانه میانی بزرگتر از دهانه های کناری است. این پل امروزه در محله بازارک، خیابان شهید مجید ناصری واقع شده است. پل بازارک در سال ۱۳۸۲ به شماره ۱۰۸۱۹، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
پل شالو
پل شالو، از جمله پل های دوره ساسانی است که بر روی یکی از سرشاخه های رود کارون و در مسیر راه شوسه ایذه – دره دز ساخته شده است. این پل با پایه هایی به طول ۱۵۰ متری بر روی دره ای تنگ احداث شده و از مهم ترین راه های ارتباطی جنوب ایران بود که خوزستان را به فلات مرکزی ایران متصل می کرد. البته باید خاطر نشان کرد که این پل، در دوره هخامنشی، اصفهان را به شهرهای ایذه و شوشتر متصل می کرد. مصالح مورد استفاده در این پل، قلوه سنگ، سنگ های تراشیده و ملات گچ و آهک است. امروزه به جای پل قدیم شالو، برای ارتباط طرفین کوه و تردد وسایل نقلیه سنگین پل آهنی احداث شده است.
پل تاریخی میر بهاالدین
پل میربهاالدین، پل ارتباطی زنجان – کردستان در دوره قاجاریه به شمار می رفت که در سال ۱۳۱۲ هـ. ق، توسط تاجر به نام ناحیه خمسه، حاج میرزا بهاالدین زنجانی، در جنوب شهر زنجان و بر روی رودخانه زنجان رود ساخته شده است. این پل از ۳ دهانه با طاق جناقی و هلالی تشکیل شده که طاق وسطی از دیگر دهانه ها بزرگتر می باشد.
پل میربهاالدین از قطعات سنگ تراشیده و ملات آهکی ساخته شده و پایه های آن بر روی سطح سنگ فرش شده قرار دارد و بالای این پایه ها، دو طاق کوچک دو طبقه ای وجود دارد، نمای بیرونی این پل پوشیده از آجر است. پل میربهاالدین در سال ۱۳۵۶، با شماره ثبتی ۱۴۴۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
پل حاج سید محمد
پل حاج سید محمد، در سال ۱۳۳۰ هـ. ق، توسط حاج سید محمد، از تجار معروف زنجان در دوره قاجار، در مسیر زنجان- همدان بر روی رودخانه زنجان رود ساخته شد. این پل از ۳ دهانه جناقی اصلی و ۲ دهانه کوچک جناقی بر روی پایه های سنگی تشکیل شده که دهانه میانی آن بزرگتر از دهانه های کناری است. پایه های پل تا ارتفاع ۲ متر با سنگ های سفید و ملات ساروج بر روی سطح سنگ فرش شده رودخانه ساخته شده و دردرون پایه ها از سنگ های درشت رودخانه استفاده شده است. طرفین سطح گذرگاه پل، جان جان پناه هایی وجود دارد که به وسیله سنگ های رودخانه ای پوشیده شده است.
پل حاج سید محمد، در سال ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۴۸۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
پل سردار
پل سردار، سومین پل احداثی بر روی رودخانه زنجان رود است که در سال ۱۳۳۳ هـ.ق ، توسط یکی دیگر از بزرگان ناحیه خمسه، یعنی ذوالفقارخان اسعدالدوله، در قسمت جنوب غربی شهر زنجان ساخته شد. البته عده ای ساخت پل سردار را به حاجیه خانم قمرتاج نسبت می دهند. این پل دارای ۳ دهانه با طاق های جناغی است که مثل سایر پل های دوره قاجار دهانه وسطی پل از دیگر دهانه ها بزرگتر است و برخلاف ۲ پل موجود بر روی رودخانه زنجان رود از تزیینات معلقی زیبا در حاشیه طاق ها و چشمه طاق ها، تزیینات کاشی بر بالای دهلیزها و کاشی کاری به صورت نوار در اطراف دهانه پل و نیز آجر در نمای شرقی، برخوردار است.
پل سردار در سال ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۴۸۵ توسط سازمان میراث فرهنگی، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
پل لاتیدان
پل لاتیدان، طولانی ترین پل تاریخی ایران است که در شهرستان خمیر از بخش های مرکزی بندرعباس در استان هرمزگان واقع شده است. این پل، معروف به پل کول در دوره صفویه بر روی رودخانه کول احداث شد. در ابتدای ساخت پل لاتیدان دارای ۲۳۳ دهانه بود که در میان طاق های آن چشمه طاق هایی در طبقه دوم ساخته شده است. پل لاتیدان سال‌ها در زیر خاک مدفون بود اما در سال ۱۳۷۲، در اثر سیلاب در نزدیکی شهرستان خمیر از زیر خاک نمایان شد.
پل لاتیدان در دوره صفویه، ابتدا به منظور عبور کاروان ها نظامی برای بیرون راندن پرتغالی ها از خلیج فارس بنا شده بود ولی بعدها به یک پل تجاری در مسیر بندرعباس- لار تبدیل شد. مصالح عمده مورد استفاده در این پل، بیشتر سنگ های تراشیده شده است که این از مهم ترین تفاوت های این پل با دیگر پل های آجری دوره صفویه است. پل لاتیدان در سال ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۰۰۵ توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
پل ورسک
پل ورسک در سال ۱۳۰۶، در ۸۵ کیلومتری جنوب قائم شهر- تهران، محور سوادکوه در استان مازندران، بر روی دره ورسک ساخته شد. این پل توسط مهندسان آلمانی و اتریشی و به سرمهندسی والتر اینگر با تضمین ۷۰ ساله، در طول جنگ جهانی دوم، با ابزار آلات بسیار ساده مثل دینامیت و دریل دستی احداث شد و با توجه به ارتفاع زیاد این بنا در محل دره ورسک، هیچ سازه فلزی در ساخت آن مورد استفاده قرار نگرفته است.
پل ورسک در جنگ جهانی دوم به دلیل نقش مهمی که در جابجایی نیروهای متفق داشت از شهرت جهانی برخوردار شد به طوری که چرچیل، نخست وزیر انگلیس آن را پل پیروزی نامید. در ساخت این پل که دارای ۶۶ متر دهانه قوسی و ۱۱۰ متر ارتفاع از ته دره است از مصالحی چون؛ ملات سیمان، شن شسته شده و آجر استفاده شده است. پل ورسک با شماره ثبتی ۱۵۳۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
تعداد صفحات : 11
اطلاعات کاربری
.نظرسنجی
مطالب سایت درچه سطحی مشاهده نمودید؟
سایت های کاربردی
آمار سایت