این ایده سال های سال است در داستان ها و فیلم های علمی-تخیلی به شدت پیگیری شده و به اشکال گوناگون جلوه ای از واقعیت به خود گرفته است. اگر از سال های گذشته همراه با نارنجی بوده اید احتمالا موفقیت دانشمندان ژاپنی را در استخراج تصاویر از مغز انسان به یاد دارید. اما این مسیر هر روز تکمیل تر می شود و محققان قدم های بیشتری در جهت بهبود آن بر می دارند.
سئوال : آقای دکتر ........................... ، علائم اصلی دیابت شامل چه مواردی هستند و چگونه من میتوانم بفهمم که در خطر ابتلا به این بیماری هستم یا خیر ؟
جواب :
علائم دیابت شامل موارد ذیل میباشند :
-
تشنگی غیر عادی
-
تکرر ادرار
-
تغییر در وزن
-
خستگی زیاد یا فقدان انرژی
-
تیرگی در دید
-
تکرر یا عود عفونت
-
التیام دیر هنگام بریدگیها و کبود شدگیها
-
خارش و کرختی در دستها و پاها
-
سختی در نعوظ
اگر سن شما بالای 40 باشد ، شما در ریسک دیابت نوع 2 هستید و لازم است حداقل هر 3 سال یکبار جهت دیابت تست گردید . حتی اگر یکی از موارد ذیل در شما مثبت باشد ، شما جهت تست دیابت باید اقدام نمائید :
- اگر والدین یا خواهر و یا برادر شما دیابتی باشند .
- اگر دارای بیماریهایی باشید که با دیابت ارتباط دارند ( بیماری قلبی ، بیماری کلیوی ، بیماری چشمی ، مسئله نعوظی و آسیب عصبی).
- اگر وزن شما در زمان تولد بالای 4 کیلو گرم بوده باشد .
- اگر شما دچار دیابت بارداری شده باشید ( gestrational diabetes ).
- اگر فشار خون بالا داشته باشید .
- اگر میزان کلسترول خون شما بالا باشد .
- اگر شما چاق باشید ، مخصوصا اگر اضافی وزن شما در ناحیه میانی بدن شما تمرکز یافته باشد .
- اگر دو تست ذیل در شما مثبت بوده باشد :
۱- Impaired Glucose Tolerance -IGT
۲- Impaired Fastng Glucose -IFG
در ارتباط با تحقیقاتی بنام «کنترل دیابت و عوارض آن» ، در مهیا نیوز مطلبی درج شده است که قسمتی از آن به شرح ذیل میباشد :
از سال 1983 تا 1993 موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی آمریکا بررسیای را انجام داد که آزمایش «کنترل دیابت و عوارض آن» نام داشت. این بررسی به منظور شناسایی اثرات کنترل شدید گلوکز (Intensive control) بر عوارض دیابت طراحی شد. نتایج این بررسی شگفت انگیز بودند. در مقایسه با افرادی که درمان استاندارد را دریافت می کردند، شانس بروز بیماری های چشمی، کلیوی و عصبی در بیمارانی که سطوح قندخونشان به شدت کنترل می شد به میزان قابل توجهی پایین تر بود. نتایج این بررسی نشان داد که کنترل شدید قندخون در اجتناب از آسیب غیرقابل برگشتی که به مروز زمان به این اعضاء وارد می شود حیاتی است.
بیشتر عوارض ناشی از این بیماری سال ها پس از ابتلا به دیابت ایجاد می شوند. البته هرچه سطوح گلوکز خون شدیدتر کنترل شود، احتمال بروز یا بدتر شدن این عوارض کمتر است. به مرور زمان، سطوح بالای قندخون سبب تضعیف گردش خون و آسیب رساندن به بیشتر اعضاء مهم بدن می شود.
از دست دادن بینایی: دیابت علت شماره یک بروز نابینایی در بالغین آمریکایی است. تغییر در عروق خونی بسیار کوچک چشم در نهایت منجر به بروز رتینوپاتی (آسیب شبکیه) در تقریباً تمام دیابتی های وابسته به انسولین (تیپ 1) و اکثریت بیماران مبتلا به دیابت تیپ 2 می شود. این بدان معناست که آزمایش سالانه چشم به منظور شناسایی تغییرات اولیه در چشم حیاتی است. مشابه تغییراتی که در عروق خونی چشم رخ می دهد در عروقی که به قلب می روند نیز تغییراتی ایجاد می شود.
بیماری های قلبی و عروق خونی: دیابت خطر بیماری عروق کرونر را به میزان زیادی افزایش می دهد. علت مرگ در بیش از 80 درصد افراد دیابتی اختلال قلبی یا عروق قلبی است. احتمال بروز تصلب شرائین، بیماری عروق کرونر، فشارخون بالا (هایپرتانسیون)، افزایش سطوح کلسترول خون، حمله قلبی و سکته در بیمار دیابتی بیشتر است.
نارسایی کلیوی: دیابت دیرپا می تواند به عروق خونی کوچک کلیه که برای فیلتر کردن مواد زاید ضروری هستند آسیب وارد کند. این امر سبب نارسایی برگشت ناپذیر کلیه می شود که به آرامی و در عرض چند سال رخ می دهد. به محض پیدایش علایم آسیب کلیوی مانند فشارخون بالا یا تورم پاها و دست ها، کلیه ها به شدت آسیب دیده اند.
آسیب عصبی: نوروپاتی نوعی آسیب عصبی است که احتمالاً در اثر بالا بودن غلظت گلوکز در عروق کوچک تغذیه کننده خون پایانه های عصبی ایجاد می شود. نوروپاتی می تواند منجر به ضعف دست و پا و مورمور شدن آن ها، سوزش یا احساس کرخی در پا و حتی انگشتان و بازوها شود. نوروپاتی می تواند به مشکلاتی در هضم غذا، تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست بینجامد. مشکلات بلع و رفلاکس اسید نیز ممکن است رخ دهد.
از بین رفتن سلامت پوست: در دیابتی ها، گردش ضعیف خون به پوست می تواند منجر به زخم و عفونت شود. زخم ها به کندی بهبود می یابند. زخم ها و عفونت های پا ممکن است هرگز التیام نیابند و منجر به لزوم قطع عضو شوند.
نقص عملکرد جنسی: به دلیل بروز مشکلاتی در گردش خون و آسیب عصبی، تا 50% مردان مبتلا به دیابت دچار ناتوانی جنسی می شوند.
سایر عوارض: حساسیت به عفونت (به خصوص پوست و دستگاه ادراری) و بیماری های دیگر (مانند سندرم کارپال تونل) در بیماران مبتلا به دیابت افزایش می یابد.
نکاتی درباره درمان دیابت(قند خون)
انسولین گیاهی یکی از ترشحات لوز المعده برای تنظیم قند بدن است، در اثر کم کاری این غده و کم شدن انسولین، شخص مبتلا بمرض قند میشود. درآب شلغم نیز انسولین گیاهی به مقدار زیادی وجود دارد و نوشیدن آب شلغم را به کلیه مبتلایان به دیابت توصیه مینماییم.
یکی از این خوراکیها که دارای انسولین میباشد هویج است که خوردن آن سبب میشود شخص مبتلا به دیابت نشود و چنانچه شخص مبتلا شد خوردن آب هویج و زردک در درمان دیابت نقشی موثر دارد.
خوردن توت، مخصوصا توت خشک با آنکه قند دارد برای معالجه مرض قند نافع است
همچنین میوه قره قات نیز که در آذربایجان میروید در معالجه بیماری قند نقش بسزا دارد
میوه ها و سبزیهایی که دارای ویتامین( ث )میباشند در تنظیم قند خون(دیابت) موثر بوده و در معالجه و عدم ابتلا به این مرض نقش بزرگی دارند. این ویتامین در نسترن وحشی، فلفل سبز، آب نارنج و آب لیمو، گوجه فرنگی بمقدار زیاد موجود است و نیز در بادام،سیب، زردآلو، موز، خربزه، انار، هلو، گلابی، جعفری، نخود، تره تیزک، توت فرنگی، دارابی، انبه و نارنگی پیدا میشود.
قره قات نیز دارای مقداری از این ویتامین میباشد اگر میخواهید از دیابت در امان باشید خوردن این مواد را فراموش نکنید و نیز افراط را جایز ندانید.
خوردن میوه و غلات و سبزیهایی که ویتامین( ب )دارند برای عدم ابتلا و معالجه دیابت لازم اند:
غلات مانند : گندم، جو، چلتوک، ذرت، ارزن مخصوصا سبوس آنها مخزن ویتامین( ب )میباشند
میوه جات و سبزیجات مانند : پیاز، هویج، کاهو، کاسنی، اسفناج، کلم، سیب، گلابی، آلبالو، گیلاس، هلو، خرما، موز، نارنج، دارابی، بادام، فندق، گردو و زردآلو
همچنین لبنیات مخصوصا ماست و پنیر دارای ویتامین( ب )بوده و برای عدم ابتلا به بیماری دیابت مفید میباشد
جوشانده جوانه جو دارای این خاصیت است که مانع عفونت معده میشود و از رشد میکربهای حصبه، اسهال و وبا جلوگیری میکند و سایر میکربهای موذی معده ای را میکشد و از همه مهمتر اینکه در جو سبز شده، انسولین گیاهی بمقدار زیاد وجود دارد که قند خون(دیابت)را پایین می آورد
پیاز خام : پیاز خام نیز یکی از غذاهای ضد عفونی کننده است و معده و روده ها را از عفونت گوشت پاک میکند و دارای انسولین نباتی است و دیابت را معالجه میکند و از ابتلا آن جلوگیری میکند
آب شلغم : استفاده از انسولین های گیاهی بطور خام نتیجه بهتری دارد و مخصوصا نوعی که در شلغم است در اثر پختن از بین میرود و برای معالجه دیابت آب شلغم را گرفته و با مایعات دیگر مخلوط کرده و بنوشید تا گواراتر باشد
سرطان خون
خون از مايع لزجی به نام پلاسما و ياخته های شناور آن که توسط مغز استخوان توليد می شود تشکيل شده است.
مغز استخوان ماده ای نرم و اسفنجی شکل است که داخل استخوانها يافت می شود. اين ماده حاوی ياخته هايی است که ياخته های مادر يا سلول پايه (Stem cell) ناميده می شود و وظيفه آنها توليد ياخته های خونی است.
سه نوع ياخته خونی وجود دارد :
گويچه های سفيد خون (گلبولهای سفيد) که مسئول دفاع بدن در مقابل عوامل خارجی هستند
گويچههای قرمز خون (گلبولهای قرمز خون) که اکسيژن را به بافتها حمل کرده و فرآورده های زائد را از اندامها و بافتها جمع آوری می کنند
پلاکتها که وظيفه انعقاد خون و جلوگيری از خونريزی را بر عهده دارند
سرطان خون (لوسمی) نوعی بيماری پيشرونده و بدخيم اعضای خون ساز بدن است که با تکثير و تکامل ناقص گويچههای سفيد خون و پيش سازهای آن در خون و مغز استخوان ايجاد می شود.
لوسمی يا لوکمی leukemia ريشه در زبان لاتين به معنای “خون سفيد” دارد و فرآيند تکثير، خونسازی و ايمنی طبيعی بدن را مختل می کند. اجتماع اين ياخته های سرطانی در خارج از مغز استخوان، موجب تشکيل توده هايی در اندامهای حياتی بدن نظير مغز و يا بزرگ شدن غده های لنفاوی، طحال، کبد و ناهنجاری عملکرد اندامهای حياتی بدن می شوند.
لوسمی شايع ترين سرطان اطفال در جهان است.
لوسمی براساس طيف، شدت و سرعت پيشرفت روند بيماری به دو دسته حاد (acute) و مزمن (chronic) تعريف می شود.
۱- لوسمی حاد، رشد سريع همراه با تعداد زيادی گويچه های سفيد نارس است و مدت فاصله زمانی بين شروع بيماری و گسترش دامنه آن بسيار کوتاه است.
۲- لوسمی مزمن، رشد آهسته همراه با تعداد بيشتری ياخته های سرطانی بالغ تر است و مدت زمان طولانی تا بروز علائم بالينی آن دارد.
لوسمی نيز با توجه به نوع ياخته موجود در بافت مغز استخوان که دچار تراريختی و سرطان شده است تعريف می شود و اشکال مختلفی از اين نوع سرطان وجود دارد که هر کدام نشانه ها و عوارض خاص خود را دارند. لوسمی بر اساس نوع گويچه سفيد خون که دچار تراريختگی و سرطان شده به دو دسته تقسيم می شود:
i) لنفوئيدی (lymphocytic) يا لنفوبلاستی ( lymphoblastic)
ii) ميلوئيدی ( myelogenous )
با توجه به طبقه بندی فوق، شايع ترين اشکال لوسمی بر اساس سرعت پيشرفت روند بيماری و نوع گويچه سفيد خون که دچار تراريختگی و سرطان شده به چهار گروه تقسيم می شود که عبارتند از:
۱- لوسمی لنفوئيدی يا لنفو بلاستی حاد: لوسمی لنفو بلاستی حاد بيماريی است که در آن تعداد بسيار زيادی از گويچه های سفيد خون که مسئول دفاع بدن در مقابل عوامل خارجی هستند و “لنفوسيت” ناميده می شوند و هنوز به طور کامل تکامل نيافته اند دچار اختلال شده و بطور فزاينده ای در خون محيطی (blood peripheral) و مغز استخوان يافت می شوند. علاوه بر اين، تجمع اين ياخته ها در بافتهای لنفاوی باعث بزرگ شدن اين اندامها می شود. ازدياد لنفوسيتها نير منجر به کاهش تعداد ساير ياختههای خونی مانند گويچههای قرمز و پلاکت ها شده و اين عدم تعادل ياختههای خونی منجر به کم خونی، خونريزی و عدم انعقاد خون می شود. مدت فاصله زمانی بين شروع بيماری و گسترش دامنه آن بسيار سريع و کوتاه است. لوسمی لنفوبلاستی حاد، شايع ترين نوع لوسمی در اطفال است که اغلب در کودکان بين سنين ۲ تا ۶ سال تظاهر می کند. گروه سنی ديگری که در مقابل اين بيماری بيش از بقيه آسيب پذير هستند، افراد بالای ۷۵ سال را تشکيل می دهند.
۲- لوسمی ميلوئيدی حاد: تراريختگی ياخته های “ميلوئيد” گويچه های سفيد خون است که فرآيند تکثير و خونسازی و ايمنی طبيعی بدن را مختل می کند. اين نوع سرطان دارای چندين زيرگونه و ميانگين سن ابتلا به آن ۶۴ سال است. اين نوع لوسمی در مقايسه با لوسمی لنفوسيتی حاد کمتر در کودکان ديده می شود اما کودکان مبتلا به سندرم دان (Down Syndrome) در سه سال ابتدايی زندگی استعداد بيشتری برای ابتلا به آن دارند.
۳- لوسمی لنفوئيدی مزمن: شايع ترين نوع لوسمی بزرگسالان است. طيف رشد و پيشرفت اين نوع لوسمی بسيار کند و آهسته است و اغلب در افراد سالمند تظاهر می کند. ميانگين سن بروز لوسمی لنفوئيدی مزمن ۶۰ سال است و ابتلا به آن در سنين پايين تر از ۳۰ سال بسيار غير طبيعی و در کودکان بسيار نادر است. اين نوع لوسمی در مردان بالای ۵۰ سال شايع تر است و اغلب به طور تصادفی و هنگام معاينات و آزمايش معمولی خون که افراد برای تشخيص بيماری های ديگر انجام می دهند، تشخيص داده می شود.
۴- لوسمی ميلوئيدی مزمن: اين نوع لوسمی يک بيماری اکتسابی ناشی از يک نوع ناهنجاری در کروموزوم ۲۲ ياخته های مغز استخوان است. لوسمی ميلوئيدی مزمن در مردان بين سنين ۴۰ تا ۶۰ سال شايع تر است و افرادی که تحت تشعشعات يونيزه و يا تماس با بنزين و مشتقات آن قرار داشته اند، بيشتر در معرض خطر ابتلا به آن هستند.
علائم هشدار دهنده سرطان خون (لوسمی)
احساس ناخوشی عمومی
تظاهر لکههای دانه اناری زيرجلدی پوست (petechiae)
لخته يا منعقد نشدن خون در پی ايجاد زخم يا بريدگی
ضعف و خستگی مفرط
عفونتهای مکرر و عود آنها
دردهای استخوان و مفاصل
تنگی نفس در اثر فعاليت
تب و لرز و نشانه های شبه سرماخوردگی
رنگ پريدگی پيشرونده
تورم و بزرگی حجم غده های لنفادی، طحال و کبد
احساس سيری و بیاشتهائی
کم خونی
خوابآلودگی
خونريزی مکرر بينی
تورم و خونريزی لثه ها
ضعف و لاغری ممتد
علاوه بر نشانه های فوق ممکن است عوارضی در بيمار ظاهر شود که به اجتماع ياخته ها و سرايت سرطان به اندامهای ديگر بدن مربوط باشد. در چنين مواردی بيمار از سردرد، حالت تهوع و استفراغ، کاهش سطح هوشياری، تشنج، ديد مضاعف، فلج اعصاب مغز، عدم حفظ تعادل، تورم در ناحيه گردن و صورت شکايت می کند.
سبب شناسی: سرطان زايی لوسمی
بيماری لوسمی يک فرآيند پويا است که توسط متغيرهای ناشناخته و مستقل متعددی موجب تغييرات مولکولی ياخته شده و منجر به تداخل در سيستم تکثير ياخته های مغز استخوان میشود. عامل مستعد و پيشتاز در تظاهر لوسمی مانند هر سرطان ديگری به هم خوردن نظم تقسيم ياخته ای است. تحقيقات آماری و بالينی روند بدخيمی بيماری لوسمی را به اين عوامل ارتباط می دهند:
جنس- لوسمی در مردان بيشتر تظاهر می کند
سابقه قبلی ابتلا به برخی از بيماری های خونی و يا سابقه قبلی به سرطان
عوامل ژنتيکی و استعداد ميزبان: عوامل ژنتيکی از جمله نقايصی در کروموزومها و انتقال ژن معيوب
تشعشع- افرادی که در معرض تابش اشعه های يونيزه و يا هسته ای و سرطانزا قرار گرفته اند
اعتياد به دخانيات
آلاينده های موجود در هوای محيط زيست و محل کار- ( مواد يونيزه ، مواد صنعتی و شيميايی سمی مانند بنزين ومشتقات آن)
نارسايی مکانيسم ايمنی طبيعی بدن
سن- در ميان بزرگسالان، استعداد ابتلا به لوسمی با افزايش سن ارتباط مستقيم دارد. افراد بالای ۵۵ سال بايد بيشتر مراقب علائم هشدار دهنده اين بيماری باشند.
الگوهای غربالگری لوسمی
با توجه به وضيعت عمومی سلامت فرد، بررسی های تشخيص لوسمی ممکن است شامل:
۱- آزمايش خون: در شرايط طبيعی گويچه های سفيد بالغ در خون محيطی (peripheral) يافت میشوند ولی زمانی که گويچههای سفيد نارس که بايد در مغز استخوان باشند به مقدار زيادی وارد خون محيطی می شوند عمدتا می تواند نشانه سرطانهای خون (لوسمی) باشد. آزمايش خون و شمارش و بررسی ياخته های شناور خون اولين گام جهت تشخيص لوسمی است.
۲- نمونه برداری يا بيوپسی (biopsy) مغز استخوان: بررسی ميکروسکوپی از نمونه بافت سرطان بسيار مهم است زيرا مطمئن ترين روش برای تشخيص لوسمی و نوع آن به حساب می آيد. نمونه برداری از مايع مغز نخاع و نمونه برداری از غدد لنفاوی نيز از روش های تشخيصی سرطان خون است.
۳- سازگاری بافتی (Tissue matching) : ياخته ها دارای انواع پروتئين های مختلف بر روی سطح خود هستند که از اين پروتئين ها در آزمايش های ويژه خون برای تشخيص سازگاری بافتی استفاده می شود. موفقيت در پيوند مغز استخوان به تشابه و سازگاری مغز استخوان فرد دهنده با مغز استخوان فرد گيرنده بستگی دارد که از طريق اين آزمايش سنجيده می شود.
۴- بررسی کروموزومی (cytogenic analysis): از ديگر اقدامات تشخيص ژنتيکی در افتراق انواع لوسمی است.
۵- عکسبرداری از قفسه سينه با تابش اشعه X - تشخيص طيف پراکندگی ياخته های مهاجم و غده های لنفاوی متورم در ناحيه قفسه سينه است.
۶- سی تی اسکن (Computerised tomography scan)- در اين روش دستگاه سی تی اسکن با گرفتن تعدادی عکس توسط اشعه ايکس، تصويری سه بعدی از بدن را نشان می دهد و از اين طريق پراکندگی سرطان به بخش های ديگر بدن مشخص می شود.
۷- پرتونگاری با استفاده از تشديد ميدان مغناطيسی (MRI Scan) – اين آزمايش مشابه سی تی اسکن است با اين تفاوت که به جای تابش اشعه X از مغناطيس جهت عکسبرداری از اعضای بدن استفاده می شود. در اين آزمايش بيمار به مدت ۳۰ دقيقه به طور ساکن درون اتاقک اين دستگاه می ماند و تصاوير مقطعی از بدن او تهيه می شود.
۸- سونوگرافی (Ultrasound) در اين شيوه از امواج صوتی جهت بررسی ساختار اندامها استفاده می شود.
۹- معاينات بالينی: بررسی وضعيت غدد لنفاوی، طحال، کبد و ديگر اعضای بدن است.
الگوهای درمان لوسمی
فرآيند درمان لوسمی برای هر شخص معين با شرايط بيماری وی مرتبط است و الگوهای درمان لوسمی بستگی به نوع لوسمی، وضعيت بيماری در شروع درمان، سن، سلامت عمومی و چگونگی واکنش بيمار به نوع درمان دارد. علاوه بر الگوهای رايج برای درمان انواع سرطان همچون شيمی درمانی و اشعه درمانی، از جمله می توان به روش های درمانی زير اشاره کرد:
- درمان بيولوژيکی يا ايمونولوژيک - که مشتمل بر بازسازی، تحريک، هدايت و تقويت سيستم طبيعی دفاعی بدن بيمار است و با استفاده از آنتی بادی و هدايت سيستم دفاعی خود بيمار جهت مبارزه با سرطان صورت می گيرد.
- جراحی – راهيابی ياخته های مهاجم لوسمی به ساير اندامهای بدن اغلب موجب تورم و بزرگی حجم غده های لنفادی و طحال و کبد می شود. الگوی درمانی محل ضايعه طحال، برداشتن آن از طريق جراحی “اسپلينکتومی” (splenectomy) است.
- پيوند مغز استخوان و پيوند سلول های پايه ( Stem cell ) - جايگزينی مغز استخوان فرد بيمار با مغز استخوان سالم است تا بيمار بتواند مقادير بالای داروهای شيمی درمانی و يا پرتودرمانی را دريافت کند. شايع ترين اشکال پيوند مغز استخوان عبارتند از:
پيوند “اتولوگ” (autologous) طی اين نوع پيوند بيمار بافت پيوندی ( مغز استخوان ) خود را دريافت می کند. در اين روش مغز استخوان بيمار را خارج و آن را در معرض داروهای ضد سرطان قرار می دهند تا ياخته های بدخيم کشته شوند. سپس محصول بدست آمده را منجمد و نگهداری می کنند.
پيوند “سينژنئيک” Syngeneic - بيمار بافت پيوندی ( مغز استخوان ) را از عضو ديگر دو قلوی مشابه خود دريافت می کند. در اين روش ابتدا بوسيله مقادير زيادی از داروهای ضد سرطان همراه يا بدون پرتو درمانی، تمام مغز استخوان موجود در بدن بيمار را از بين می برند.سپس از عضو ديگر دو قلوی مشابه که شباهت بافتی زيادی با بدن بيمار دارد، مغز استخوان سالمی را تهيه می کنند .
پيوند “آلوژنئيک” allogeneic : بيمار بافت پيوندی را از فردی غير از خود يا دو قلوی مشابه خود (مثل برادر، خواهر، و يا هر يک از والدين و يا فردی که هيچگونه نسبتی با بيمار ندارد) دريافت می کند. اين فرد بايد سازگاری بافتی نزديک با بدن بيمار داشته باشد .
پس از تهيه بافت پيوندی از روش های فوق، به بيمار مقادير بالای داروهای شيمی درمانی همراه يا بدون پرتو درمانی می دهند تا باقيمانده مغز استخوان وی تخريب شود. در مرحله آخر مغز استخوان سالم را گرم کرده و بوسيله يک سوزن و از طريق سياهرگ به بيمار تزريق می کنند تا جانشين مغز استخوان تخريب شده شود. پس از ورود بافت پيوندی به جريان خون، ياخته های پيوند زده شده به مغز استخوان هدايت شده و به توليد گويچه های سفيد خون، گويچه های قرمز خون و پلاکتهای جديد می پردازند. ابتلاء به عفونت و خونريزی، تهوع، استفراغ، خستگی، بی اشتهايی، زخمهای دهانی، ريزش مو و واکنشهای پوستی از جمله عوارض جانبی پيوند مغز استخوان و پيوند سلول های پايه (Stem cell) است.
امروزه با کاربردهای جديد الگوهای درمان پيوند مغز استخوان و درمان بيولوژيکی يا ايمونولوژيک و داروهای جديد ضد سرطان و پيشرفت های علم ژنتيک و ساختار های ژن های انسانی اميدهای تازه ای برای غلبه بر اين بيماری بوجود آمده است.
|
||||||||||||||||||||||
|
سرطان خون AML بزرگسالان، سرطانی است مربوط به خون و مغز استخوان. این سرطان معمولاً در صورتیکه درمان نشود، به سرعت رو به وخامت میگذارد. شایعترین نوع لوسمی حاد در میان بزرگسالان است. نامهای دیگر سرطان خون AML، لوسمی میلوژنوس حاد، لوسمی میلوبلاستیک حاد، لوسمی غیرلنفوسیتی حاد است.
بهطور طبیعی، مغز استخوان سلولهای بنیادی خون (سلولهای نابالغ) میسازد که به مرور به سلولهای خونی بالغ تبدیل میشوند. سلول بنیادی به سلول بنیادی مغز استخوانی یا سلول بنیادی لنفاوی تبدیل ميشود. سلولبنیادی لنفاوی به مرور به گلبول سفید تبدیل میشود. سلول بنیادی مغز استخوانی هم به یکی از سه گونۀ سلولهای خونی بالغ تبدیل میشود:
- گلبولهای قرمز که وظیفه شان رساندن اکسیژن و مواد دیگر لازم به بافتهای بدن است.
- گلبولهای سفید که وظیفۀ مبارزه با عفونت و بیماری را بر عهده دارند.
- پلاکتها که با ایجاد لخته در خون، از خونریزی جلوگیری میکنند.
در سرطان خون AML، سلولهای بنیادی مغز استخوانی معمولاً به گونهای از گلبولهای سفید به نام میلوبلاست تبدیل میشوند. میلو بلاستها در سرطان خون AML غیرطبیعیاند و به گلبولهای سفید سالم تبدیل نمیشوند. گاهی در سرطان خون AML، سلولهای بنیادی بسیار بیش از حد طبیعی، به گلبولهای قرمز یا پلاکتها تبدیل میشوند. به این گلبولهای سفید یا پلاکتهای غیرطبیعی، سلولهای لوسمی یا بلاست نیز میگویند. سلولهای خونی سرطانی در مغز استخوان و خون جمع میشوند و بنابراین فضای کمتری برای گلبولهای سفید، گلبولهای قرمز و پلاکتهای سالم باقی میماند. در این هنگام، عفونت، کمخونی، یا به آسانی دچار خونریزی شدن، پیش میآید. سلولهای خونی سرطانی به بیرون از خون و به قسمتهای دیگر بدن، از جمله دستگاه عصبی مرکزی (مغز و نخاع)، پوست و لثهها سرایت میکنند.
این خلاصه دربارۀ سرطان خون AML بزرگسالان است. برای کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ انواع دیگر سرطان خون، به خلاصههای مراجعه کنید:
- درمان سرطان خون AML/ انواع دیگر سرطان مغز استخوانی بدخیم اطفال
- درمان سرطان خون CML
- درمان سرطان خون ALL بزرگسالان
- درمان سرطان خون ALL اطفال
- درمان سرطان خون CLL
- درمان سرطان خون سلول مويي
سرطان خون AML زیر گونههای متفاوتی دارد.
بیشتر زیرگونههای سرطان خون AML براساس میزان بلوغ (رشد) سلولهای سرطانی هنگام تشخیص و میزان تفاوت آنها با سلولهای طبیعی تعیین میشوند.
سرطان خون APL (لوسمی پرومیلوسیتیک حاد) زیرگونهای از سرطان خون AML است و هنگامی روی میدهد که دو قسمت از دو ژن به هم میچسبند. معمولاً افراد میانسال به سرطان خون APL مبتلا میشوند. علائم سرطان خون APL هم شامل خونریزی است و هم ایجاد لختههای خون
کشیدن سیگار، سابقۀ درمان با شیمیدرمانی و قرار داشتن در معرض تابش اشعه، خطر ابتلا به سرطان خون AML بزرگسالان را بيشتر ميكند.
هر چیزی که خطر ابتلا به بیماری را افزایش دهد، عامل خطرزا میگویند. داشتن عوامل خطرزا به معنای ابتلا به سرطان نیست؛ از طرفی عدم وجود عوامل خطرزا نیز به معنای مبتلا نشدن به سرطان نیست. افرادی که فکر میکنند در معرض خطر ابتلا به سرطان هستند، باید با پزشک خود در اینباره صحبت کنند. عوامل خطرزای احتمالی مربوط به سرطان خون AML عبارتند از:
- مرد بودن.
- کشیدن سیگار، به خصوص پس از 60 سالگی.
- داشتن سابقۀ شیمیدرمانی یا پرتودرمانی.
- سابقۀ گذراندن درمان سرطان خون ALL اطفال، در کودکی.
- قرار داشتن در معرض تابش اشعۀ ناشی از انفجار بمب اتمی یا بنزن.
- داشتن سابقۀ اختلالات خونی مانند سندروم میلو دیسپلاستیک (Myelodysplastic syndrome).
نشانههای احتمالی سرطان خون AML بزرگسالان عبارتند از تب، احساس خستگی و بهآسانی دچار خونریزی یا خونمردگی شدن.
نشانههای اولیة سرطان خون AML شبیه نشانههای سرماخوردگی یا بیماریهای دیگر عادی است. در صورت مشاهدة هريك از مشكلات، پزشک خود را در جریان بگذارید:
- تب.
- تنگی نفس.
- بهآسانی دچار خونریزی یا خونمردگی شدن.
- پتشی (لکههای مسطح و کوچک زیر پوستی که بر اثر خونریزی بهوجود میآیند).
- ضعف یا احساس خستگی.
- کاهش وزن یا از دست دادن اشتها.
از آزمایشهایی شامل معاینۀ خون و مغز استخوان به منظور کشف و تشخیص سرطان خون AML بزرگسالان استفاده میکنند.
از این آزمایشها و فرایندها استفاده میکنند:
- معاینۀ فیزیکی و سابقۀ پزشکی: معاینۀ بدن برای بررسی نشانههای عمومی سلامتی، از جمله بررسی نشانههای احتمالی بیماری مانند غدهها یا هر چیز دیگری که غیرطبیعی بهنظر برسد. سابقۀ عادتهای مربوط به سلامتی، بیماریها و درمانهایی را هم که فرد پشت سر گذاشته تهیه میکنند.
- آزمایش شمارش کامل سلولهای خون (CBC): فرایندی که طی آن از خون بهمنظور انجام این بررسیها نمونهبرداری میکنند:
- تعداد گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید و پلاکتها.
- میزان هموگلوبین (پروتئینی حاوی اکسیژن) موجود در گلبولهای قرمز.
- درصد گلبولهای قرمز تشکیلدهندۀ نمونه خون.
بررسی ساختار شیمیایی خون: فرایندی که در آن، میزان موادی که اندامها و بافتهای داخلی بدن در خون آزاد کردهاند، اندازهگیری میشود. میزان غیرطبیعی (بیشتر یا کمتر از حد طبیعی) این مواد نشانۀ بیماری اندام یا بافت آزاد کنندۀ آن است.
اسمیر خون محیطی (Peripheral Blood Smear): فرایندی که در طی آن بلاستهای خونی، تعداد و گونههای گلبولهای سفید، تعداد پلاکتها و تغییرات ظاهری در سلولهای خونی را بررسی میکنند.
آسپیراسیون و نمونهبرداری مغز استخوان: برداشتن مغز استخوان، خون و قطعۀ کوچکی از استخوان، با استفاده از سرنگی در استخوان لگن یا استخوان جناغ سینه. آسیبشناس مغز استخوان، خون و استخوان را بهمنظور یافتن سلولهای غیرطبیعی زیر میکروسکوپ معاینه میکند.
تحلیل سیتوژنتیک (Cytogenetic Analysis): یک آزمون آزمایشگاهی که در آن سلولهای موجود در نمونه خون یا مغز استخوان را بررسی میکروسکوپی میکنند تا ببینند تغییرات خاصی در کروموزومهای موجود در لنفوسیتها ایجاد شده است یا نه.
ایمیونوفِنوتایپینگ (Immunophenotyping): فرایندی جهت شناسایی نوع سلولها، براساس گونههای آنتیژنها یا نشانگرهای سطح سلولها. در این فرایند از طریق مقایسۀ سلولهای سرطانی با سلولهای طبیعی سیستم دفاعی، زیرگونۀ سرطان خون AML را تشخیص میدهند.
واکنش زنجیرهای پلیمراز ترنسکریپشن معکوس (Reverse transcription-polymerase chain reaction) (RT-PCR): آزمایشی آزمایشگاهی که در آن، سلولهای نمونۀ بافت را با استفاده از مواد شیمیایی مخصوصی معاینه میکنند تا ببینند تغییرات خاصی در ساختار یا عملکرد ژنها ایجاد شده است یا نه. در این آزمایش جهت تشخیص سرطان خون APL استفاده میشود.
برخی عوامل بر پیش آگهی سرطان (احتمال بهبودی) و راههای درمانی تأثیر میگذارند.
پیش آگهی سرطان (احتمال بهبودی) و گزینههای درمانی به این عوامل بستگی دارند:
- سن بیمار.
- زیرگونۀ سرطان خون AML
- اینکه بیمار سابقۀ شیمیدرمانی جهت درمان نوع دیگری از سرطان را داشته یا نه.
- اینکه آیا بیمار سابقة اختلالات خونی مانند سندروم میلودیسپلاستیک (Myelodysplastic) را داشته یا نه.
- اینکه سرطان به دستگاه عصبی مرکزی سرایت کرده یا خیر.
- سابقۀ درمان یا عود (بازگشت) سرطان.
بسیار مهم است که سرطان خون AML، فوراً درمان شود.
مراحل سرطان خون AML بزرگسالان
نکات کلیدی این بخش |
پس از تشخیص سرطان خون AML بزرگسالان، برای مشخص شدن اینکه سرطان به سایر قسمتهای بدن نیز سرایت کرده است یا نه، بیمار آزمایشهایی انجام میدهد.
میزان گسترش یا سرایت سرطان را معمولاً با درجۀ آن مشخص میکنند. در سرطان خون AML بزرگسالان، بهجای مشخص کردن درجۀ سرطان، از زیرگونۀ سرطان خون AML و سرایت یا عدم سرایت آن به خارج از خون و مغز استخوان برای برنامهریزی درمان استفاده میکنند. از این آزمایشها و فرایندها جهت تعیین میزان گسترش سرطان خون استفاده شود:
- عكسبرداري از قفسۀ سینه با اشعۀ ایکس: عكسبرداري از اندامها و استخوانهای قفسۀ سینه با استفاده از اشعۀ ایکس. اشعۀ ایکس، نوعی اشعه حاوی انرژی است که از بدن ميگذرد و بر روی فیلم مخصوص، نواحی درون بدن را تصویر ميکند.
- پونکسیون لومبار (Lumbar Puncture): فرایندی که برای بهدست آوردن مایع مغز نخاعی از ستون فقرات انجام میشود. این کار را با فرو کردن سرنگی در ستون فقرات انجام می-دهند. نامهای دیگر این فرایند، LP یا کشیدن مایع نخاعی است.
- سونوگرافی (Ultrasound): فرایندی که در آن امواج صوتی پر انرژی را به سوی بافتها یا اندامهای داخلی درون شکم (Abdomen) گسیل میکنند و از آن اکو (بازتاب) میگیرند. این بازتابها از بافتهای بدن تصویری میسازند که سونوگرام نام دارد.
سرطان به سه طریق در بدن گسترش مییابد.
اگر سلولهای سرطانی به خارج از خون سرایت کنند، تومور توپری تشكيل ميدهند. به این فرایند متاستاز میگویند. سه راه گسترش سلولهای سرطانی در بدن عبارتاند از:
- از طریق خون. سلولهای سرطانی همراه با خون حرکت و به بافتهای سخت داخل بدن، مانند مغز یا قلب حمله میکنند و تومور توپری را تشکيل میدهند.
- از طریق دستگاه لنفاوی. سلولهای سرطانی به دستگاه لنفاوی حمله میکنند، به عروق لنفاوی نفوذ و موجب تشکیل تومور توپر در قسمتهای دیگر بدن میشوند.
- از طریق بافت سخت. سلولهای سرطانی که تومور توپر را تشکيل دادهاند، به بافتهای مجاور آن ناحیه سرایت میکنند.
نوع سرطان تومور جدید (متاستاتیک) از همان نوع سرطان اولیه است. مثلاً، در صورتیکه سلولهای سرطان خون به مغز سرایت کنند، سلولهای سرطانی موجود در مغز در واقع سلولهای خونی سرطانی هستند. بیماری سرطان خون جابهجا شده است، و نه سرطان مغز.
آزمایش مرحلهبندی متعارفی برای سرطان خون AML بزرگسالان وجود ندارد.
وضعیت این سرطان را با عبارات درمان نشده، فروکش کرده، یا راجعه توصیف میکنند.
سرطان خون AML درمان نشدۀ بزرگسالان
در سرطان خون AML درمان نشدۀ بزرگسالان، بیماری را به تازگی تشخیص دادهاند. و بهجز اقداماتی جهت نابودی علائمی مانند تب، خونریزی یا درد، درمانی آغاز نشده است، و شرایطی که در زیر میآیند وجود دارد:
- نتیجۀ آزمایش شمارش کامل سلولهای خون غیرطبیعی است.
- حداقل 20% از سلولهای مغز استخوان بلاست هستند (سلولهای لوکمیک).
- نشانهها یا علائم سرطان خون وجود دارد.
سرطان خون AML فروکش کردۀ بزرگسالان
در سرطان خون AML در حال فروکشی بزرگسالان، بیماری درمان شده و این شرایط وجود دارد:
- نتیجۀ آزمایش شمارش کامل سلولهای خون طبیعی است.
- کمتر از 5% سلولهای درون مغز استخوان بلاست هستند.
- در مغز و نخاع یا قسمت دیگری از بدن، نشانه یا علامتی از سرطان خون مشاهده نشده.
سرطان خون AML راجعۀ بزرگسالان
سرطان خون AML راجعه، سرطانی است که پس از اتمام درمان عود کرده است (بازگشته است). محل عود سرطان خون AML در خون یا مغز استخوان است.
گزینههای درمانی در یک نگاه
نکات کلیدی این بخش
|
انواع متفاوتی از درمان برای مبتلایان به سرطان خون AML بزرگسالان وجود دارد.
انواع متفاوتی از درمان برای مبتلایان به سرطان خون AML بزرگسالان وجود دارد. برخی از این درمانها، متعارف هستند (درمانهایی که در حال حاضر از آنها استفاده میشود)، و برخی دیگر در پژوهشهای بالینی بررسی میشوند. پژوهش بالینی یک بررسی تحقیقاتی است که با هدف بهبود درمانهای جاری یا بهدست آوردن اطلاعاتی دربارۀ درمانهای جدید برای مبتلایان به سرطان انجام میشود. در صورتیکه پژوهشهای بالینی نشان بدهند که درمان جدید بهتر از درمان استاندارد است، درمان جدید جایگزین درمان متعارف قبلی شود. شاید بیماران بخواهند شرکت در یک پژوهش بالینی را در نظر بگیرند. شرکت در برخی از پژوهشهای بالینی تنها برای بیمارانی که درمان سرطان را آغاز نکردهاند مجاز است.
درمان سرطان خون AML بزرگسالان معمولاً دو مرحله دارد.
دو مرحلة درمان سرطان خون AML بزرگسالان عبارتند از:
- درمان القایی برای فروکشی: این، اولین مرحلۀ درمان است. در این مرحله، هدف نابودی سلولهای سرطانی در خون و مغز استخوان است. با انجام این مرحله، سرطان خون وارد وضعیت فروکشی میشود.
- درمان پس از فروکشی: این، دومین مرحلۀ درمان است. پس از اینکه سرطان وارد وضعیت فروکشی شد، این مرحله انجام میشود. هدف از درمان پس از فروکشی از بین بردن سلولهای سرطانی باقیماندهای است که با وجود اینکه فعال نیستند، اما بعید نیست در آینده رشد خود را از سر بگیرند و موجب عود سرطان شوند. به این مرحله، درمان استمرار فروکشی ميگويند.
از چهار نوع درمان متعارف استفاده میشود:
شیمیدرمانی
شیمیدرمانی، یکی از روشهای درمان سرطان است که در آن از داروها برای توقف گسترش سلولهای سرطانی – با نابودی آنها و چه با جلوگیری از تقسیم شدنشان - استفاده میشود. در صورتیکه شیمیدرمانی از طریق دهان یا تزریق در رگ یا عضله انجام شود، داروها وارد جریان خون میشود و میتوانند به سلولهای سرطانی در سراسر بدن دسترسی پیدا کنند (شیمیدرمانی سیستمیک). شیمیدرمانی اگر مستقیماً در ستون فقرات (شیمیدرمانی داخل نخاعي)، یک اندام یا یک حفرۀ بدنی مانند شکم، صورت بگیرد تأثیر عمدة داروها بر سلولهای سرطانی همان نواحی خواهد بود (شیمیدرمانی منطقهای). از شیمیدرمانی داخل نخاعي برای درمان سرطان خون AML که به مغز و نخاع سرایت کرده یا ممکن است در آینده سرایت کند، استفاده میشود. شیمیدرمانی ترکیبی درمانی است که در آن، از بیش از یک داروی ضد سرطان استفاده میشود. روش انجام شیمیدرمانی، با توجه به زیرگونۀ سرطان و اینکه به مغز و نخاع سرایت کرده است یا نه تعیین می-شود.
پرتودرمانی
پرتودرمانی یک روش درمان سرطان است که در آن از اشعۀ ایکس پر انرژی یا انواع دیگر تابش اشعه بهمنظور سلولهای سرطانی یا توقف رشد این سلولها استفاده میکنند. در پرتودرمانی خارجی، از دستگاهی خارج از بدن برای گسیل کردن اشعه به سمت محدودهای که درگیر سرطان است استفاده میشود. در پرتودرمانی داخلی از مواد رادیواکتیوی استفاده میکنند که داخل سرنگها، دانهها (Seeds)، سیمها یا سوندها جایگذاری کردهاند و مستقیماً در ناحیۀ دچار سرطان یا نواحی مجاور آن کار گذاشتهاند. روش انجام پرتودرمانی به نوع و مرحلۀ سرطان بستگی دارد.
پیوند سلولهای بنیادی
پیوند سلولهای بنیادی روشی است که در آن ابتدا شیمیدرمانی انجام میشود و سپس سلولهای خونسازی که غیرطبیعی هستند یا بر اثر درمان از بین رفتهاند، جایگزین میشوند. سلولهای بنیادی را (سلولهای خونی نابالغ)، از خون یا مغز استخوان بیمار یا یک اهدا کننده ميگيرند، منجمد و ذخیره میکنند. پس از اتمام شیمیدرمانی، یخ سلولهای بنیادی ذخیره شده را آب میکنند و آنها را به بیمار تزریق میکنند. این سلولهای بنیادی تزریق شده به سلولهای خونی بدن تبدیل میشوند.
درمان با استفاده از داروهای دیگر
تری اکسید آرسنیک (Arsenic trioxide) و اسید رِتینوئیک تمام ترانس (All-trans retinoic acid) (ATRA) داروهای ضد سرطانی هستند که سلولهای خونی سرطانی را از بین میبرند، جلوی تقسیم این سلولها را میگیرند یا به تبدیل سلولهای خونی سرطانی به گلبولهای سفید بالغ کمک میکنند. از این داروها در درمان زیرگونهای از سرطان خون AML به نام سرطان خون APL استفاده میکنند.
در پژوهشهاي باليني روشهاي درماني جديد را بررسي ميكنند.
در اين مقاله درمانهايي شرح داده ميشوند كه در پژوهشهاي باليني در دست بررسياند. تمام روشهاي درماني جديد بررسي شده در اين بخش ذكر نشدهاند. اطلاعات مربوط به پژوهشهاي باليني در پايگاه انستيتوي ملي سرطان (NCI) موجود است.
درمان بیولوژیک
درمان بیولوژیک درمانی است که در آن از سیستم دفاعی خود بیمار جهت مبارزه با سرطان استفاده میشود. در این روش، از موادی که بدن میسازد یا در آزمایشگاه میسازند به منظور تقویت، هدایت یا ترمیم سیستم دفاعی طبیعی بدن علیه سرطان استفاده میکنند. به این روش درمان سرطان ایمیون تراپی یا زیست درمانی نیز میگویند.
یک نوع درمان بیولوژیک، درمان با پادتنهای تک دودمانی است، روشی درمانی که در آن از پادتنهایی استفاده میشود که در آزمایشگاه از یک نوع سلول سیستم دفاعی میسازند. این پادتنها میتوانند بر مواد روی سلولهای سرطانی یا موادی که به رشد سلولهای سرطانی کمک میکنند تأثیر بگذارند. این پادتنها به این گونه مواد میچسبند و سلولهای سرطانی را از بین میبرند، جلوی رشدشان را میگیرند یا مانع سرایت آنها میشوند. پادتنهای تکدودمانی را به بیمار تزریق ميكنند. معمولاً این پادتنها، را یا تنهایی بهکار میگیرند، یا از آنها به منظور حمل مستقیم داروها، ترکیبات سمی یا مواد رادیواکتیو به سمت سلولهای سرطانی استفاده میکنند.
شاید بیماران بخواهند شرکت در یک پژوهش بالینی را تجربه کنند.
برای برخی از بیماران، شرکت در پژوهشهای بالینی بهترین راه درمان است. پژوهشهای بالینی قسمتی از فرایند تحقیقات در مورد سرطان هستند. دلیل انجام پژوهشهای بالینی مشخص شدن میزان بیخطر بودن و کارایی روشهای درمانی جدید نسبت به درمانهای متعارف است.
بسیاری از روشهای درمانی متعارفی که امروزه برعلیه سرطان بهکار میروند براساس پژوهشهای بالینی گذشته پایهریزی شدهاند. بیمارانی که در پژوهشهای بالینی شرکت میکنند تحت درمان متعارف قرار میگیرند یا جزء اولین افرادی هستند که درمان جدید را آزمایش کردهاند.
بیمارانی که در پژوهشهای بالینی شرکت میکنند، به بهبود روش درمان سرطان در آینده نیز کمک میکنند. حتی در صورتیکه پژوهشهای بالینی منجر به روشهای درمانی مؤثری نشوند، اغلب، ابهامات مهمی را برطرف میکنند و موجب پیشرفت تحقیقات مربوط به سرطان میشوند.
بیماران میتوانند پیش از آغاز درمان سرطان، در حین آن و پس از آغاز درمان در پژوهشهای بالینی شرکت کنند.
پژوهشهاي باليني در بسياري از نقاط دنيا انجام ميشدند. براي اطلاع از پژهشهاي باليني جاري، به بخش گزينههاي درمان و لينكهاي انتهايي آن مراجعه كنيد. اين لينكها برگرفته از پايگاه دادههاي مربوط به پژوهشهاي باليني انستيتوي ملي سرطان (NCI) است.
انجام آزمایشهای پیگیری سلامتی بیمار پس از درمان لازم است.
برخی از آزمایشهایی که جهت تشخیص سرطان یا مرحلهبندی آن انجام شدهاند، تکرار میشوند. برخی از آزمایشها بهمنظور مشخص شدن میزان کارایی درمان تکرار میشوند. تصمیمگیری دربارۀ ادامه، تغییر یا توقف درمان براساس نتایج این آزمایشها انجام میشود. گاهی به این کار مرحلهبندی مجدد میگویند.
برخی از آزمایشها پس از پایان گرفتن درمان، هر از گاهی تکرارمیشوند. نتایج این آزمایشها تغییر شرایط بیمار یا عود (بازگشت) سرطان را نشان میدهد. گاهی هم، به این آزمایشها، آزمایش-های پیگیری سلامتی بیمار پس از درمان یا معاینههای عادی (Check-up) میگویند.
گزینههای درمان برای سرطان خون AML بزرگسالان
در ضمیمۀ هر بخش درمان، لینکی از فهرست پژوهشهای بالینی جاری وجود دارد. برای برخی از انواع یا مراحل سرطان، هیچ پژوهش بالینی ذکر نشده است. از پزشک خود بپرسید که پژوهشهای بالینی مناسب شما وجود دارد که در این فهرست ذکر نشده است.
سرطان خون AML درمان نشدۀ بزرگسالان
درمان متعارف سرطان خون AML بزرگسالان، در مرحلۀ اولِ درمان القایی برای فروکشی به زیرگونۀ سرطان خون AML بستگی دارد و شامل این موارد است:
- شیمیدرمانی ترکیبی.
- شیمیدرمانی با میزان بالا.
- شیمیدرمانی با میزان پایین.
- شیمیدرمانی داخل نخاعي.
- اسید رِتینوئیک تمام ترانس All-trans retinoic acid) ATRA) بهعلاوۀ شیمیدرمانی، برای درمان سرطان خون APL.
سرطان خون AML فروکش کردۀ بزرگسالان
درمان متعارف سرطان خون AML در طول وضعیت فروکشی به زیرگونۀ سرطان بستگی دارد و شامل این موارد است:
- شیمیدرمانی ترکیبی.
- شیمیدرمانی با میزان بالا، با یا بدون استفاده از پرتودرمانی، و پیوند سلولهای بنیادی با استفاده از سلولهای بنیادی خود بیمار.
- شیمیدرمانی با میزان بالا و پیوند سلولهای بنیادی با استفاده از سلولهای بنیادی اهدایی.
یکی از درمانهای سرطان خون AML فروکش کرده بزرگسالان، که در پژوهشهای بالینی تحت بررسی است، تری اکسید آرسنیک است.
سرطان خون AML راجعۀ بزرگسالان
درمان متعارفی جهت سرطان خون AML راجعۀ بزرگسالان وجود ندارد. درمان به زیرگونۀ سرطان خون AML بستگی دارد و شامل این موارد است:
- شیمیدرمانی ترکیبی.
- درمان بیولوژیک با استفاده از پادتنهای تکدودمانی
- پیوند سلولهای بنیادی
- درمان با استفاده از تری اکسید آرسنیک.
برای کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ سرطان خون AML بزرگسالان
برای کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ سرطان خون AML بزرگسالان در پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) به بخشهای زیر مراجعه کنید:
چند وقت پیش خبری مبنی بر اینکه داروی درمان قطعی سرطان خون کشف شده رو در سایت مرکز اطلاعات فنی ایران خوندم، تصمیم گرفتم تحقیقی در این مورد انجام بدم، امیدوارم مفید باشه، درضمن تمامی این مطالب از سایتهای خارجی گرفته شده که لینکشون رو در اختیارتون میذارم، منتظر نظراتتون هستم.
گلیوِک (Gleevec)
گلیوک چیست؟ یک داروی جدید درمان قطعی سرطان خون که با نام هایی از قبیل: گلیوک، ایماتینیب مسیلات، نام ژنریک گلیوک و TS571 مشهور است. این دارو که در سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان سرطان خون مورد تائید قرار گرفته، آنزیم هایی را که موجب ایجاد سلولهای سرطانی می شود از بین می برد.
گلیوک برای درمان چه بیماری ای استفاده میشود؟ این دارو برای درمان یک نوع نادر سرطان خون که "لوسمی" نامیده می شود مورد استفاده قرار میگیرد،که در حدود 5000 تا 8000 نفر سالیانه دچار آن می شوند.
لوسمی چیست؟ یک نوع سرطان که در آن مغز استخوان شروع به تولید تعداد زیادی سلولهای خونی سفید ناهنجار میکند. مغز استخوان یک بافت اسفنجی است که درون استخوانهای بدن قرار دارد. این سلولهای خونی سفید ناهنجار، تولید سلولهای خونی سفید نرمال را متوقف میکنند؛ سلولهای سفید خونی نرمالی که بدن را در برابر عفونتها حمایت میکنند.
تفاوت گلیوک با داروهای شیمی درمانی چیست؟ این دارو بر عکس تمام داروهای درمان سرطان خون فقط سلولهای ناهنجار و غیر عادی را مورد تهاجم فرار می دهد در حالی که تمام داروهای درمان سرطان خون فاقد این خصوصیت هستند و در واقع هم سلولهای سرطانی و هم سلولهای نرمال را مورد تهاجم قرار می دهند، به همین دلیل است که تعداد زیادی از افرادی که با شیمی درمانی معالجه میکنند با عوارض ناخواسته ای مواجه می شوند ولی این دارو از زیان های جدی به سلول های غیر سرطانی اجتناب می کند، البته این دارو مانند هر داروی دیگر عوارض خاص خود را دارد ولی بسیار ملایم تر نسبت به دارو های شیمی درمانی عمل می کند. دلیل دیگر واکنش نسبتا سریع(یک تا سه ماه) این بیماری به دارو می باشد.
عوارض جانبی داروی گلیوک چیست؟ همه ی داروها ممکن است عوارضی داشته باشند اما فقط تعداد کمی از بیماران دچار این عوارض می شوند،در صورتی که یکی از علائم زیر در شما بروز کرد حتما با پزشک خود در میان بگذارید. 1-تشویش 2-سرفه 3-یبوست 4-اسهال 5-سرگیجه 6-نفخ معده 7-سر درد 8-زانو درد 9-کاهش اشتها 10-گرفتگی یا درد عضلات 11-معده درد 12-حالت تهوع 13-عرق شبانه 14-سوزش گلو 15-ضعف 16-خستگی 17-اختلال در خواب 18-استفراق 19-خارش پوست 20-درد یا سوزش قلب. این دارو ممکن است عوارض جدی داشته باشد که البته بسیار به ندرت و بیشتر در سنین بالا اتفاق میافتد از جمله :آماس یا ورم، مسمومیت کبد و خونریزی می باشد.
بیمارانی که از داروی گلیوک استفاده می کنند چه چیزی لازم است بدانند؟ این بیماران باید بدانند اگر دچار افزایش وزن یا همان آماس یا ورم شدند مشکلی که در اثر جمع شدن آب بوجود میاید باید حتما با پزشک خود در میان بگذارند و بطور ویژه تحت نظر باشند، البته این اتفاق به ندرت رخ می دهد.
آیا این دارو اولین و تنها داروی درمان قطعی سرطان خون مورد تائید FDA است که فقط سلولهای سرطانی را مورد هدف قرار میدهد؟ بله.
نحوه ی مصرف این دارو چگونه است؟ این دارو حتما باید توسط پزشک متخصص انکولوژی تجویز شود حتما باید در طی دوران درمان تحت نظر پزشک خود باشید. برای کاهش درد و نفخ معده این دارو حتما باید با غذا و مقادیر زیادی آب مصرف شود.
نحوه ی عملکرد داروی "ایماتینیب" یا همان گلیوِک چگونه است؟ بیماری مزمن لوسمی باعث آمیزش پروتئین ABL با BCR می شود این دارو باعث کاهش فعالیت
ABL -BCR و در نهایت قطع کامل آن می شود. ترکیب این دو باعث ایجاد یک ناهنجاری در سلول می شود. این دارو با رفتن به قسمت ناهنجاری و قرار گرفتن در آن محل مانع تکثیر این ناهنجاری می شود، این دارو مشخصا آنزیم هایی که موجب ایجاد سلول های سرطانی می شود را از بین می برد و همان طور که قبلا نیز گفته شده این دارو سلولهای سفید خونی نرمال را مورد هدف قرار نمی دهد.
هزینه ی داروی گلیوک برای یک بیمار چقدر تمام میشود؟ هزینه ی این دارو طبق قیمت شرکت نووارتیس، 2600 دلار می باشد. البته قیمت این دارو در کشورهای مختلف تا حدودی متفاوت است، اما چیزی که مسلم است این که این دارو یک داروی گران قیمت است.
آیا این دارو در ایران یافت میشود؟ بله، این دارو توسط شرکت شفایاب وارد کننده ی داروهای کمیاب وارد می شود. این شرکت در تهران خ دکتر شریعتی قبل از قائم مقام فراهانی، واقع است.
به بهانه کودک درمان شده از HIV، قسمت دوم: آیا واقعا کشف بزرگی رخ داده است؟
«برای اولین بار در علم پزشکی، یک کودک مبتلا به HIV درمان کامل شد.» این خبر مانند بمب در سطح جهان فراگیر شد. اما آیا بدن کودک عاری از هر ویروس HIV است؟ آیا کشف بزرگی رخ داده است؟ آیا دارویی شگفت انگیز کشف شده است؟ آیا این خبر به معنای نزدیک شدن به درمان کامل ایدز است؟ جواب کوتاه برای همه سوالات بالا این است: «احتمالا نه!». شاید این اتفاق بیش از حد بزرگ جلوه داد شد.
در قسمت قبل به صورت تخصصی، چگونگی عملکرد ویروس اچ آی وی در بدن انسان را توضیح دادیم. در این قسمت قصد داریم به این سوال جواب بدهیم که «آیا واقعا کشف بزرگی رخ داده است؟». پس در ادامه با ما باشید.
آیا کودک درمان کامل شده است؟ آیا دیگر هیچ ویروسی در بدن او نیست؟
کودک یک درمان functional شده است به این معنی که بدون مصرف دارو هیچ مشکلی ندارد و احتمالا در آینده هم نخواهد داشت. اما طبعا هنوز هم ویروس هایی در بدن او وجود دارند.
آیا داروی جدیدی کشف شده؟
نه. همان طور که می بینید داروی جدیدی کشف نشده است. بلکه نکته جدیدی کشف شده است که نشان می دهد سیستم ایمنی کودکان با بزرگسالان تفاوت هایی دارد. به این صورت که آنها ممکن است با یا بدون کمک داروهای فعلی، تمامی ویروس های اچ آی وی (حتی آنهایی که به صورت نهفته در داخل مونوسیت ها هستند) را از بین ببرند یا حداقل به حد غیر بیماری زا برسانند.
در گذشته در مجله پزشکی نیوانگلند سال ۱۹۹۵ گفته شده بود که گزارش های پراکنده ای وجود دارد تحت این عنوان که کودکان بدون درمان نیز گاهی بر ویروس اچ آی وی غلبه می کنند.
به این گزارش ها به دلیل مطمئن نبودن تست های اولیه با شک نگاه شده است. اما دکتر Joseph McCune از دانشگاه کالیفرنیای سانفرانسیسکو می گوید، این گزارش ها و مورد اخیر نشان می دهند که یک چیزی در سیستم ایمنی کودکان فرق می کند.
یک احتمال دیگر: نه خانی آمده ، نه خانی رفته!
سوای نظربه قبلی که می گوید سیستم ایمنی نوزادان ممکن است بتواند تمامی ویروس های اچ آی وی (حتی آنها که نهفته اند) را نابود کند، یک نظریه بد بینانه دیگر هم وجود دارد: کودک از همان ابتدا مبتلا نبوده است! به این صورت که داروها ویروس را قبل از نهفته شدن کشته باشند. (قبل از زمانی که DNA ویروس بتواند داخل سلول های انسانی پنهان شود.) دکتر Anthony S. Fauci مدیر انستیتو ملی بیماری های عفونی و آلرژیک می گوید: «اگر شما بتوانید ویروس را قبل از اینکه فرصت پیدا کند که به تعداد زیاد نهفته و پنهان شود از بین ببرید، در این صورت، این شانس وجود دارد که پس از قطع درمان ویروس برنگردد.
راه آسانی برای امتحان این دو نظریه وجود دارد. اینکه این روش درمانی باز هم کودکان دیگری را درمان کامل و بی نیاز از دارو بکند. اگر چنین چیزی رخ دهد طبعا کشف انجام شده واقعا درست است، وگرنه نظریه «مبتلا نبودن کودک از همان ابتدا» تقویت می شود.
دکتر Steven Deeks، استاد پزشکی دانشگاه کالیفرنیا در سان فرانسیسکو می گوید، در صورتی که ویروس نتوانسته باشد در کودک نهفته شود، در این صورت داروها فقط نقش پیشگیری را داشته اند و درمانی انجام نشده است. حالا سوال بزرگ اینجاست که «آیا ویروس زمان کافی داشته است تا فرد را ناقل کند؟» (این سوال با آزمایش روی کودکانی که در آینده از مادران مبتلا متولد می شوند، پاسخ داده خواهد شد.)
اما حتی اگر داروها فقط نقش پیشگیری (و نه درمان) را در کودک موردنظر داشته باشند، باز هم این اتفاق بسیار مهم است و می تواند موجب تغییر وسیع و مفیدی در روش درمان نوزادان مبتلا به اچ آی وی شود.
در آمریکا، به دلیل درمان مادران در حین بارداری (پاک بودن خون آنها از ویروس)، انتقال اچ آی وی از مادر به کودک نادر است و تنها ۲۰۰ نوزاد یا کمتر در هر سال در آمریکا، به این روش (از مادر به نوزاد) مبتلا می شوند.
اگر مادر در حین بارداری درمان شده باشد، نوزاد به مدت شش هفته به صورت تک دارویی و با دوز پیشگیری درمان می شود. در این مدت نیز او از نظر ویروس آزمایش می شود. اما در مواردی مانند مورد می سی سی پی روش درمانی استفاده از دو دارو می باشد. (در حالی که دکتر گی از سه دارو با دوز کامل استفاده کرد.)
فایده این کشف برای کشورهای در حال توسعه
داروهای ضد اچ آی وی گران هستند. به همین دلیل مصرف آنها در کشورهای در حال توسعه بسیار کم می باشد.
دکتر Yvonne Bryson، مدیر بیماری های عفونی کودکان در دانشگاه کالیفرنیای لوس آنجلس می گوید: اکثر زنان در کشورهای در حال توسعه، در حین بارداری درمان نمی شوند. در آفریقای جنوبی و سایر کشورهای آفریقا نبود آزمایش های مطمئن، موجب تولد کودکانی از مادران مبتلا می شود که حتی تا شش هفتگی یک بار هم تست نمی شوند.
بالاخره آیا کشف بزرگی اتفاق افتاده است؟
احتمالا بله. مطلقا خیر!
خیر. از این جهت که ممکن است کودک واقعا ناقل اچ آی وی نبوده و ویروس ها هنوز در بدن او نهفته نشده بودند. پس داروها از بروز بیماری پیشگیری کرده اند و الان او دیگر نیازی به آنها ندارد.
حتی این احتمال هم وجود دارد که بدن کودک ذاتا مصونیت نسبی به ویروس اچ آی وی داشته و استفاده از داروها او را درمان کرده است. اما بکار بردن همین روش در سایرین نتواند آنها را درمان کند.
بنا به این دلایل شاید بهتر بود قبل از انتشار این خبر، تست های بیشتری انجام می شد و منتظر جواب این روش روی کودکان دیگر می ماندند. زیرا ممکن است این خبر فقط یک امیدواری کاذب باشد. روشی که فقط روی یک کودک خاص جواب داده.
حتی ممکن است اتفاق بدتری نیز بیفتد. می دانیم که هنوز هم تعدادی ویروس داخل بدن کودک وجود دارد. به همین دلیل اصلا مشخص نیست که چند سال دیگر دوباره بیماری وی آغاز نشود.
بله. از این جهت که آزمایشات دقیقی از کودک گرفته شده است و احتمال مبتلا نبودن او از همان ابتدا، کم می باشد. پس حتی اگر روشی که او را درمان کرده، روی سایرین جواب ندهد به هر حال حداقل می توان از او به عنوان دومین نفری در کل تاریخ که از اچ آی وی رهایی یافته و بی نیاز از دارو شده نام برد (و البته اولین کودک).
اولین فردی که از ابتلا به اچ آی وی درمان کامل شد، کیست؟
در سال ۲۰۰۷، تیموتی براون (Timothy Ray Brown)، یک مرد ۴۰ ساله اچ آی وی مثبت، که به عنوان «بیمار برلین» نیز شناخته می شود، برای درمان سرطان خون خود، یک پیوند سلول های بنیادی (مغز استخوان) دریافت کرد. دهنده این پیوند از نظر ژنتیکی با بدن تیموتی براون سازگار بود، اما علاوه بر آن دارای ژن هایی بود که گفته می شود فرد را مقاوم به ویروس اچ آی وی می کنند. ۲۰ ماه پس از پیوند، سطح ویروس های بدن آقای براون که هیچ داروی ضد اچ آی وی مصرف نکرده بود، به سطح غیر قابل تشخیص رسید. آزمایش های سه سال پس از پیوند نیز همچنان غیر قابل تشخیص باقی ماندند. اگرچه بسیاری از محققان این قضیه را درمان کامل نامیدند، اما بعضی معتقدند که ویروس ممکن است هنوز در بافت های او وجود داشته باشد (و فرد هنوز ناقل ویروس است). البته درمان اچ آی وی با پیوند مغز استخوان هیچ گاه روتین نخواهد شد. زیرا پیوند مغز استخوان ریسک مرگ زیادی دارد (در اینجا هدف اصلی درمان سرطان خون او بوده) و پیدا کردن دهنده مناسب (که هم با بدن گیرنده سازگار باشد و هم مقاوم به اچ آی وی) بسیار مشکل است.
پیشگیری از ابتلای نوزادان به اچ آی وی در ایران
درمان مادران باردار مبتلا به اچ آی وی در تمام کشورهای توسعه یافته انجام می شود. در ایران نیز این روند آغاز شده است. زیرا (سوای مسائل انسانی و فقط از دیدگاه اقتصادی) یک درمان ۹ ماهه مادر، می تواند از یک کودک مبتلا به اچ آی وی (که باید یک عمر دارو مصرف کند) جلوگیری کند.
خبر این پیشگیری توسط دکتر گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماریهای وزارت بهداشت اخیرا اعلام شده است. منظور دکتر گویا کاملا مشخص و درست است. اما نباید از این خبر به عنوان دست یابی ایران به روشی جدید در «درمان نوزادان مبتلا به ایدز» نام برد. زیرا عملا توسط داروهای معمول، یک پیشگیری انجام شده است که در تمام کشورهای توسعه یافته انجام می شود. اما توجه کنید که دکتر گویا نگفته است که کودکان مبتلا به ایدز بوده اند. آنها احتمالا حتی ناقل اچ آی وی نیز نبوده اند. ضمن اینکه در تیتر و متن خبر درج شده در این سایت یک اشتباه علمی هم وجود دارد چرا کلمه «ایدز» برای فاز فعال بیماری استفاده می شود و افرادی که در این فاز قرار ندارند تنها اچ آی وی مثبت تلقی می شوند.