یزد - یزد - کاروانسرای امیرچخماق
کاروانسراها
کاروانسرا در گذشته محلی برای اسکان کاروان هایی بود که به منظور مسافرت، تجارت و زیارت از شهری به شهر دیگر در حال تردد بودند. این مکان ها بیشتر به شکل مربع، مستطیل یا هشت گوش بودند که با یک ورودی عظیم و بلند، با برج هایی در گوشه دیوارها که در اغلب موارد دارای بادگیر بودند ساخته می شد. این کاروانسراها از حجره های کوچک برای استراحت مسافران، سکوهایی به صورت تراس در اطراف حیاط و فضای کافی برای حیوانات بارکش تشکیل می شد، البته کاروانسراهایی که در دو طبقه ساخته می شدند، حجره های پایینی را برای انبار کالاها و حجره های بالایی را برای اسکان مسافران در نظر می گرفتند.
آنچه که امروزه ما به عنوان کاروانسرا می شناسیم در واقع تکامل یافته ایستگاه های پستی هخامنشی یا پناهگاه های بین راهی بودند که شهرهای مختلف دولت هخامنشی را به یکدیگر متصل می کرد. در دوره ساسانیان، به علت رونق تجارت، اتاق هایی در اطراف این ایستگاه ها ایجاد شد تا مسافران بتوانند استراحت نمایند. در دوره پس از اسلام معماری کاروانسراها و رباط ها از نظر تنوع نقشه ها رشد فراوانی یافت و نه تنها در مسیر شهرها و روستاها، معابر کوهستانی و نواحی کویری، بلکه در مراکز اقتصادی و راسته بازاها نیز با ویژگی های متفاوتی احداث شد. رباط ها در واقع کاروانسراهایی بودند که بیشتر برای نگهداری اسب و چهارپایان استفاده می شد. در دوره صفویه ساخت این بناها دچار تحول عظیمی شد و از نظر تنوع و نوع معماری به تکامل قابل ملاحظه ای رسید که باید علت آن را مدیون امنیت راه ها و گسترش تجارت دانست، بسیاری از کاروانسراهای این دوره که با طرح های چهار ایوانی، مدور، چندوجهی و چهار وجهی و نامنظم ساخته شده دارای تزیینات معماری چون: آجرکاری، کاشیکاری، گچ بری و سنگ کاری اند. همچنین کاروانسراها دارای انواع مختلفی اند که عبارتند از: کاروانسراهای شاهی، کاروانسراهای خصوصی، کاروانسراهای خیریه، کاروانسراهای دشت، کاروانسراهای کوهستان، کاروانسراهای درون شهری، کاروانسراهای برون شهر.
کاروانسرای شاه عباسی پیام
کاورانسرای شاه عباسی پیام در روستای پیام، یکی از روستاهای شهر مرند در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. این کاروانسرا، در دوران حکومت مغولان و صفویان از جمله مهم ترین استراحتگاه های میان راهی آن زمان به شمار می رفت. کاروانسرای پیام از نظر ساختار معماری دارای ساختمان مستطیلی به طول ۶۲ و عرض ۴۸ متر است که در چهار گوشه آن، چهار برج مدور به قطر ۷ متر و حیاط مرکزی وسیع می باشد. این کاروانسرا از نوع کاروانسراهای چهار ایوانی است که متشکل از سردر بلند، گنبدخانه ی حیاط مرکزی به شکل هشتی، اتاق ها و ایوان های مشرف به حیاط برای اقامت کاروان ها می باشد.
کاروانسرای مرنجاب
کاروانسرای مرنجاب، به صورت قلعه در ۵۰ کیلومتری آران و بیدگل و ۶۰ کیلومتری کاشان در استان اصفهان ساخته شده است. این کاروانسرا در سال ۱۰۱۲ هـ. ق به دستور شاه عباس صفوی در مسیر جاده ابریشم بنا گردید. شاه عباس صفوی پس از اطلاع از حمله ازبک ها و افغان از مسیر دریاچه نمک به کاشان و قصد پیشروی آن ها به طرف اصفهان دستور ساخت یک پایگاه نظامی در منطقه کویر مرنجاب را داد تا از این طریق جلوی تهدید ازبک ها و افغان ها را بگیرد. در بالای کاروانسرا سنگرهای دیدبانی برای استقرار ۵۰۰ سرباز تعبیه شد تا بتوانند از قلعه و نیز امنیت عبور کاروان ها و حاملین کالا از چین به اروپا و بالعکس را تامین کنند.
کاروانسرای مرنجاب، از چند اتاق، شاه نشین و اصطبل های متعدد تشکیل شده است که به دور حیاطی در ابعاد ۲۰ در ۳۰ متر با مصالحی چون گچ و آجر ساخته شده است. در ضلع جنوبی کاروانسرا برکه بزرگ آبی با آب شیرین در ابعاد ۴ در ۱۰ متر آن هم در کویر نمک و شوره زار وجود دارد که این خود یکی از مهم ترین ویژگی منحصر به فرد این کاروانسرا به شمار می آید. نقشه کاروانسرا مرنجاب مربعی شکل است و ۶ برج در حصار این کاروانسرا وجود دارد.
کاروانسرا مرنجاب در مراحل مختلف توسط اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان بازسازی شد و در حال حاضر نیز دارای امکانات کامل آب و برق است. همچنین این کاروانسرا یکی از مهم ترین رصدگاه های ایران است که اختر شناسان و دوستداران علم ستارگان می توانند از نقاط مختلف کشور به این مکان مراجعه کنند و به وسیله تلسکوپ ها و دوربین های مخصوص به رصد ستارگان و اجرام آسمانی بپردازند.
هنرمندان 
