کتیبه یا سنگ نوشته، به نوشته هایی گفته می شود که بر دیوار کاخ ها، بدنه کوه ها، حاشیه سردر ساختمان ها، روی سنگ ها، بر روی چرم، گوشه ی از پارچه های خاص، چون پرچم، پرده، سفره و یا بر حاشیه صفحات کتاب ها نوشته می شد. تاریخ کتیبه نویسی در ایران به دوران حکومت هخامنشیان می رسد. البته کتبیه هایی نیز به زبان خط میخی، خط آرامی، خط ایلامی، خط بابلی، هیروگلیف و یونانی بر روی فلزها، سکه ها، سفال ها به دست آمده است که مربوط به همسایگان این کشور و به زبان غیر ایرانی هستند.
قدیمی ترین کتیبه بدست آمده، شامل دو لوح طلایی متعلق به دوران هخامنشیان است که یکی از آن ها را به «آریارمنه» نسبت داده اند و دیگری را به «ارشامنه» فرزند آریارمنه. از دیگر کتیبه های مهم ایران باستان می توان: کتیبه آشور بانیپال، کتیبه داریوش در بیستون، کتیبه تخت جمشید، کتیبه شوش، کتیبه نقش رستم، کتیبه اردشیر دوم، گنج نامه همدان، سنگ نبشته غار شاپور، سنگ نگاره های غرغاب گلپایگان.
کتیبه بیستون
کتیبه یا سنگنبشته بیستون یکی از مهم ترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهم ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است كه به صورت برجسته تراشيده شده است. سنگنبشته بیستون یا کتیبه بیستون واقع در شهرستان هرسین است كه در سی کیلومتری شهر کرمانشاه و در دامنه کوه بیستون واقع شده است. سنگنبشته بیستون، پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان میدهد. طول این نقش برجسته ۶ متر و عرض آن ۳٫۲۰ متر است و نماد فروهر در حال پرواز بالای نقش دیده میشود. داریوش دست راستش را به نشانه ستایش اهورامزدا بالا برده و پای چپش را بر سینه گئومات مغ که زیر پای او افتاده نهادهاست . شورشیان که دستهایشان از پشت و گردنشان با ریسمان به هم بسته شدهاست پشت سر هم در برابر داریوش ایستادهاند. یک نیزه دار و یک کماندار پشت سر داریوش دیده میشوند.