به نظر می رسد برای تبیین هر چه بهتر و دقیقتر مفهوم و چارچوب بحث تک قطبی شدن جهان،ذکر مقدمهای کوتاه،خالی از ضرورت نباشد.
مقدمه:
هرگاه در جهان،سخن از قطب بندی مطرح میگردد بدین معنا است که کشورهایی که محوریت ندارند می بایست الزاما تابع کشور و یا کشورهایی باشندکه دارای این محوریت می باشند بعنوان مثال زمانی که پس از جنگ دوم جهانی دنیا به دو قطب بزرگ بلوک(و به تعبیری اردوگاه) غرب به سرکردگی آمریکا و شرق به پیش تازی شوروی تقسیم شد همه کشورها مسایل سیاسی ،نظامی،اقتصادی و... خود را تحت یکی از این دو قطب،تعریف کرده و کسی حق خروج از آن را نداشت.
از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحده در استراتژی های امنیت ملیاش، خود را به عنوان یک قدرت منحصر به فرد با توانمندی های غیر قابل انکار توصیف کرده است. بر اساس این برداشت، مقامات آمریکایی همواره از ایجاد یک نظام جهانی تک قطبی حمایت کرده و دیگر قدرت های بزرگ را به عنوان کشورهایی که همسو با جایگاه سیاسی آمریکا عمل خواهند کرد دیده اند.
چین و روسیه تلاش های آمریکا را تهدید ثبات و صلح جهانی تلقی می کنند بنابراین آنها از ایجاد نظام بین الملل چند قطبی حمایت کرده اند بگونهای که امروز در مقابل سیاست هژمونیک آمریکا قرار دارند.
روسیه سیاست های یک جانبه آمریکا و گسترش ناتو را تهدیدی برای منافع ملی خود می داند. بر این اساس روسیه اولویت را به داشتن روابط استراتژیک با چین، هند، کره شمالی، ایران، عراق و جمهوری های سابق اتحاد جماهیر شوروی(جهت متوازن (balance)کردن قدرت رو به رشد ایالات متحده)می دهد.(مقاله يک نظام چند قطبی و روابط بی ثبات. به نقل از سایت باشگاه اندیشه)
مهم ترین جریان و مکتب فکری که در حال حاضر و خصوصا پس از حادثه 11 سپتامبر 2001 م به عنوان الگوی مسلط در سیاست داخلی و خارجی ایالات متحده نقش تعیین کننده و راهبردی داشته است، جریان نومحافظه کاری است.این جریان که از بطن محافظه کاری و اندیشه های چپ نو در خلال دهه 60 میلادی و اوایل دهه 70 شکل گرفته است به گروهی از کارشناسان، تحلیلگران سیاسی و نظامی، روزنامه نگاران و نهادهایی اطلاق می شودکه:
1: بر جهان تک قطبی و سیطره ایالات متحده تاکید داشته و آن را رسالت اخلاقی این کشور می دانند تا ثبات نظام بین الملل را از این طریق حاصل نمایند.
2: به اعتقاد آنان،جهان چند قطبی در نظر این گروه جایگاهی ندارد و ارزش های بین المللی نیز نمی توانند مفهومی داشته باشند.
3: ایالات متحده سمبل خیر مطلق است و بایستی آن خیر در کل جهان سیطره یابد. بیشترین میزان صلح و ترویج خیر از طریق سیطره و رژیم های ایجاد شده توسط قدرت برتر حاصل می گردد.
4: وظیفه اصلی رهبران، ایجاد شرایط مناسب برای شکل دادن به هژمونی امریکا است. (مقاله تئوری عملیاتی ایالات متحده در جهان تک قطبی. به نقل ازسایت http://www.iranamerica.com/forum/showthread.php?t=1660)
حال پس از ذکر مقدمه،به اصل سخن و پاسخ می پردازیم :
ساختار نظام بین الملل از گذشته های دور تا کنون بر پایه مولفه هایی نهاده شده است که تعیین کننده میزان قدرت و بالطبع گستره حضور کشورها در این عرصه بوده است بدین معنی که هر کشوری برای مشارکت در مسایل جهانی به اندازه توانمندی های خود می توانست نقش داشته باشد و بیش از آن به او اجازه در این امر داده نمی شد.
آنچه تاکنون مطرح بوده است توان نظامی در درجه اول،توان سیاسی و اقتصادی در درجه دوم و توان نرم افزرای و به اصطلاح تولید علم در درجه سوم قرار داشته است اما این سیکل در دنیای امروز قدری دستخوش تغییر شده است بگونه ای که می توان گفت این معادله عکس گردیده است یعنی در جهان امروز حرف اول را توان تولید علم و به تعبیری صنعت میزندو باقی مولفه ها در رده های بعدی جای دارند.
در یک ارزیابی و تطبیق کلی این شاخصه ها بر ایران می توان چنین گفت با توجه به پیشرفت هایی که ایران در زمینه های علمی از جمله سلول های بنیادین،شبیه سازی جنین حیوانات،صنایع هوا - فضا و ... از سویی و توانمندی های سیاسی منطقه ای و بین المللی از سوی دیگر و با توجه به سند چشم انداز بیست ساله کشور که از سوی مقام معظم رهبری به دستگاه های مختلف کشور ابلاغ گردیده است کشور ما حداقل پس از این بازه زمانی خواهد توانست بعنوان یک قدرت منطقه ای مطرح و بالطبع در معادلات بین المللی نقشی حساس و تعیین کننده داشته باشد چرا که در صورت تحقق چشم انداز؛قدرت های جهانی برای ورود به منطقه خاورمیانه لاجرم می باید نظرگاه ایران را نیز در بسیاری از مسایل مورد توجه قرار دهندکه این خود حاکی از تاثیر ایران بر سایر قدرت ها و نظام بین الملل می باشد همانگونه که امروز نیز در پاره اي از معادلات بین المللی و خصوصاً منطقه اي تا حدودی این نقش ایفا می شود.
اما نسبت به آینده جهان(در صورتنظام تک قطبی) می توان گفت هر چند در آستانه قرن بیست و یکم،حاصل تلاش آمریکا برای ایجاد یک جهان تک قطبی از یکسو و مقاومت قدرت های میانه بویژه اتحادیه اروپا از سوی دیگر اوضاع را در وضعیت نامعلوم و بینابینی قرار داده است.(تاریخ دیپلماسی روابط بین الملل ص 295) بدین معنی که معلوم نیست جهان تک قطبی به رهبری آمریکا از سوی کشورهای دنیا پذیرفته و یا پذیرفته نشود و به تعبیری شرائط تحقق این موضوع فراهم آید یا این که عملا امکان آن نباشد.
حال در رابطه با جایگاه ایران در جهان تک قطبی( بر فرض تحقق آن در آینده جهان) باید گفت نه تنها ایران بلکه تمام کشورها(همانگونه که در صدر مقدمه نیز آمد) باید از قدرت حاکم،تبعیت نمایند ولی بنابر قواعد و نظامات روابط بین الملل(بین الدول)فعلی،دو حالت وجود خواهد داشت:
اول:اگر نظام تک قطبی منعطف باشد ایران خواهد توانست تا آنجا که به منافع قدرت برتر لطمه ای وارد نیاید،در مسائل داخلی خود مستقل بوده و به تعبیری خود مختار عمل کند و تنها در مسایل کلان و بین المللی تابع قطب خواهد بود.
دوم : اما اگر این نظام غیر منعطف باشد بطور کلی ایران در تحقق منافع ملي خود ، استقلال همه جانبه و مبارزه با امپرياليسم جهاني با محدوديت هاي بيشتري مواجه است هر چند واقعيات کنوني به خوبي مبين اين واقعيت است که دوران زورگويي امريکا و قدرت هاي استکباري به پايان رسيده و آينده از آن ملت هايي است که با اتکا به خداوند بر تحقق اهداف و احقاق حقوق خويش تاکيد داشته باشند .
خلاصه این که:
اولا: تنها این آمریکا است که بدنبال تک قطبی کردن جهان بوده و دیگر کشورها از جمله کشورهای بزرگ صنعتی با آن مخالف اند و همواره با آن مبارزه میکنند.
ثانیا:در صورت تحقق چنین نظام ظالمانهای،جایگاه ایران در آن بسته به نوع آن بوده به این که منعطف و یا غیر منعطف باشدکه در صورت اول ایران خواهد توانست نقش ایفاکندولی در صورت دوم با محدوديت هاي بيشتري مواجه خواهد بود.
مطالب مرتبط
ارسال نظر برای این مطلب
اطلاعات کاربری
نظرسنجی
مطالب سایت درچه سطحی مشاهده نمودید؟
سایت های کاربردی
آمار سایت